Als gevolg van de korte maand februari verschijnt mijn tiendaagse update van de oorlog in Oekraïne deze keer na 9 dagen. De update is bijgewerkt tot en met het ochtendnieuws van 5 maart. De volgende update verschijnt ook over 9 dagen, op 14 maart.
Terwijl de Atlantische wereld verbrokkelt gaat de oorlog door
De spectaculaire politieke ontwikkelingen van de afgelopen negen dagen hebben op dit moment zowel de NAVO als de EU de facto ontmanteld als effectieve organisaties in de buitenlandse politiek. Daarnaast kreeg de Oekraïense positie in de Westerse wereld een zware klap te verwerken.
De belangrijkste conclusie, sinds 24 februari, is dat de wil van Oekraïne ondergeschikt is gemaakt aan die van de VS. Dat is in het licht van de zware Russische militaire druk een ernstige ontwikkeling voor Oekraïne. Een tweede conclusie is dat de NAVO zware schade heeft opgelopen en ten slotte dat de Europese NAVO-landen ernstig verdeeld zijn. De politieke strategie van de EU bestaat uit weinig anders dan een fors bewapeningsprogramma.
Dat brengt me op de volgende punten.
- De Amerikaanse positie
- De penibele Oekraïense positie
- De NAVO en de gelegenheidscoalitie om de NAVO te redden
- De bewapeningsplannen van de EU
- Het onderhandelingsproces tussen Rusland en Amerika.
- De barsten in de Westerse en de dreigende nederlaag van Oekraïne
- De Amerikaanse positie
De Amerikaanse regering had eerder deze maand al op ondubbelzinnige wijze duidelijk gemaakt te zullen breken met het beleid van haar voorganger, de regering Biden. De regering Biden voerde de oorlogsinspanningen van Oekraïne uit via de Defensie Steungroep voor Oekraïne. De regering Trump heeft zich uit die steungroep teruggetrokken en in het openbaar gemeld dat de huidige militaire situatie aan het front het hoogst haalbare is. Die realiteit moet onder ogen worden gezien. Dat is het Amerikaanse uitgangspunt van noodzakelijke onderhandelingen om aan de oorlog een einde te maken. Een NAVO-lidmaatschap aan Oekraïne wordt niet gegeven en ook veiligheidsgaranties zullen er niet zijn.
De achterliggende strategie is dat de VS niet langer de concurrentie met Rusland willen aangaan op het wereldtoneel, maar prioriteit geven aan de gespannen relatie met China.
Tevens stelde Trump dat de VS gecompenseerd moeten worden voor de steun die de afgelopen drie jaar is gegeven. Die compensatie moet komen uit een zeer gunstig contract over de revenuen van de Oekraïense grondstoffen. De Amerikaanse regering wenste evenmin aan de Oekraïense voorwaarden voor een contract over de grondstoffen te voldoen.
Na de gedenkwaardige ruzie in het kantoor van Trump met Zelensky besloten de VS per onmiddellijk alle wapenleveranties te stoppen. Die druk was genoeg voor Zelensky om zijn excuses aan te bieden.
Met de excuusbrief en de bereidheid om een contract met de VS te sluiten over de winning van grondstoffen, heeft Zelensky zich geschikt naar de eisen van Trump. Het contract over de grondstoffen is op moment van schrijven nog niet getekend.
- De penibele Oekraïense positie
Dat Zelensky stelt vrede te willen is niet nieuw. De omstandigheden van een dwingende VS zijn anders dan het afgelopen half jaar. Of Oekraïne nu direct of indirect toegang krijgt tot de onderhandelingen is nog onduidelijk.
De algemene opvatting is dat Oekraïne het niet lang meer volhoudt op het slagveld. Een militaire analyse over de penibele positie van Oekraïne draait vooral om het gebrek aan soldaten.
Het stoppen van de Amerikaanse militaire hulp heeft gevolgen voor de luchtoorlog die met Rusland wordt gevoerd. Vooral de verdediging tussen Russische raketten en drones op het energienetwerk en de wapenindustrie is van het grootste belang. Zelensky wil een bestand in de luchtoorlog. Engeland heeft inmiddels beloofd 5000 luchtafweerraketten te leveren om deze slag vol te houden.
Aan het front gaat de gestage opmars van Rusland voort. Ook in het gebied in de Russische provincie Koersk dat in augustus door Oekraïne is aangevallen. Inmiddels houdt Oekraïne nog een-derde van dat bezette gebied over. Rusland valt vooral de aanvoer van Oekraïne aan.
- De NAVO en de gelegenheidscoalitie om de NAVO te redden
De pogingen die er de afgelopen dagen door Engeland zijn ondernomen worden lijken er op om de NAVO ‘in de lucht’ te houden. Een gelegenheidscoalitie (van bereidwilligen genoemd) probeert de Amerikanen te vermurwen een gezamenlijke positie in te laten nemen tegenover Rusland. Er is nu ook een Europees vredesplan. Daar was men jaren mordicus tegen.
Uit het vredesplan van Engeland en Frankrijk wordt duidelijk dat een bestand van een maand op Russische luchtaanvallen wordt verwacht en het aanbod van 30.000 troepen als stabilisatiemacht van de Oekraïense staat. Of een dergelijke stabilisatiemacht onderdeel wordt van een staakt-het-vuren is maar zeer de vraag. Dat hangt af van de resultaten van de onderhandelingen.
Emmanuel Macron, president van Frankrijk, weet het zeker. De VS zullen ‘backing of some kind’ leveren bij een nog op te zetten Europese afschrikkingsmacht in Oekraïne. Dat meldde hij na een bezoek aan Trump. Of dit allemaal uitkomt, moet nog blijken. Belangrijkste les is dat Frankrijk zich neerlegt bij het Amerikaanse initiatief om met Rusland te gaan praten.
Het is duidelijk dat er enorme verwarring is in de Atlantische wereld. Dat de Amerikaanse regering zich vijandig opstelt in de trans-Atlantische gedachte is al eerder gemeld.
Polen wil verder met de VS, wat de rest van de EU ook doet.
Secretaris-generaal van de NAVO, Rutte, doet zijn best de NAVO bij elkaar te houden. Dat betekent in de praktijk dat hij probeert de NAVO-leden te schikken naar de Amerikaanse grillen. Daarom sprak hij Zelensky er op aan om zich snel naar de Amerikaanse eisen te voegen. Dat is inmiddels gebeurd. Rutte wil al enkele maanden dat Europese NAVO-landen de defensie-uitgaven ophogen. Hij heeft daarbij ook gemeld, en dat is (overigens) een juiste analyse, dat een eigen EU-krijgsmacht niet veel zin heeft. Het is net zo duur en het duurt lang voordat een competitieve organisatie is opgebouwd met de VS.
- De bewapeningsplannen van de EU
De paniekerige discussie over een Europees initiatief onder Britse leiding kan niet in het kader van de EU worden ondernomen, omdat ook daarin geen overeenstemming te bereiken.
Inmiddels klinkt een kakofonie van plannen om de EU-defensieuitgaven te verhogen. Donderdag 6 maart wordt een extra top van de EU gehouden. Hongarije en Slowakije willen een oproep tot een onmiddellijk staakt-het-vuren en onderhandelingen met Rusland.
EU-chef Von der Leyen heeft een voorstel gelanceerd om Europa te herbewapenen. Dat voorstel komt donderdag ter besluitvorming. In totaal moet 800 miljard euro worden besteed aan de Europese defensie. Dat kan op vijf manieren, stelt Von der Leyen, maar kern van het voorstel is een verhoging van het defensiebudget met 1,5% van het BBP. Dat moet 650 miljard opleveren. Of dat alleen de EU-industrie ten goede komt is onduidelijk. In ieder geval wel met Westerse militair-industrieel-financieel complex.
In de paniek in Europa wordt nu ook over eigen kernwapens gepraat. Links en rechts wordt gepleit voor Europese kernwapens.
- Het onderhandelingsproces tussen Rusland en Amerika
Het Turkse persbureau AA meldt dat Rusland en de VS dicht bij een ontwerpakkoord zijn. Een basisakkoord tussen Rusland en VS over oorlog Oekraïne bijna gereed. Het zou erg lijken op de concept-overeenkomst die in maart 2022 in Istanboel (Het Protocol van Istanboel) is gesloten tussen Oekraïne en Rusland. Voor de goede orde, want er blijven mensen ontkennen dat zo’n deal bestaat, die overeenkomst is op 15 juni 2024 in zijn geheel afgedrukt door de New York Times. De Amerikaanse gezant Witkoff stelt dat deze overeenkomst uitgangspunt moet worden voor verdere onderhandelingen.
Rusland laat weten dat er niet te onderhandelen valt over het ruilen of teruggeven van veroverd grondgebied.
Vorige week was Zelensky in Turkije en nu de Russische minister van Buitenlandse Zaken Lavrov, kennelijk om de rol van Turkije in het beëindigen van de oorlog in Oekraïne te bespreken.
- De barsten in de Westerse wereld en de dreigende nederlaag van Oekraïne
Een tussenconclusie van het bewind van Trump na zes weken is dat de Atlantische verhouding voorgoed veranderd is. Dat heeft natuurlijk ook te maken met de uitkomst van de onderhandelingen over het einde van de oorlog en de rol die Oekraïne daarin mag spelen.
Die rol is nodig omdat de aanstaande grote nederlaag veel harder aankomt als die wordt opgelegd door een paar grootmachten die Oekraïne onder elkaar gaan verdelen. De gevolgen zijn voor de bevolking van Oekraïne en voor het continent Europa.
De paniek over herbewapening die nu bestaat kan alleen worden bedwongen door na te denken over een gezonde politieke toekomst van het Europese continent. De keuze gaat over permanente oorlog, inclusief Koude Oorlog en een wapenwedloop of een Europees veiligheids- en vredespact. Dat laatste idee doet nog niet mee in de discussie, maar is van grootste belang voor een vreedzame toekomst van Europa.
Tot de volgende keer, 14 maart.
Luister naar dit artikel:
