Waarom gaat het allemaal zo langzaam?!
Vandaag duurt de oorlog 38 maanden en die gaat in alle bloedigheid voort. De diplomatieke stap vooruit van afgelopen maand is dat er nu eindelijk weer direct onderhandeld wordt tussen Oekraïne en Rusland. Half mei was er een gesprek in Istanboel en ‘half juni’ is een nieuwe ronde voorzien in Vaticaan-stad, onder leiding van de RK-kerk. Dat kunnen we als winst beschouwen, maar Oekraïne klaagt dat het traag gaat. Klopt dat?
Het korte antwoord is ja. Dat komt omdat Oekraïne wanhopig begint te worden. Hoeveel ellende kan het nog verwerken voordat een nederlaag ronduit moet worden toegegeven.
Dat brengt me op de volgende punten;
- Wat zijn de verschillende posities?
- Wat is er afgesproken in de afgelopen maand?
- VS raken de regie kwijt?
- Zijn de onderhandelingen kansrijk?
- De NAVO top in Den Haag
Wat zijn de verschillende posities?
In juni vorig jaar presenteerde president Zelensky zijn tienpunten-vredesplan op een internationale conferentie in Zwitserland. Tien redelijke punten die echter geen rekening hielden met de toestand aan het front en daarom niet realistisch waren en geen nieuwe internationale aanhang verwierven. Alle betrokkenen zagen dat dit een praatje voor de bühne was.
De regering van Oekraïne zag in dat een andere koers nodig was, en presenteerde in augustus ‘een overwinningsplan’. Doel: een einde aan de hete fase van de oorlog binnen zes maanden. Dat was minder voor de bühne dan het Zelensky-plan, maar zoals we hier al eerder stelden, dit was een exit-strategie die niet zo mag heten, omdat daarmee de penibele positie wordt toegegeven. In de propaganda werd nog steeds uitgestraald dat gewonnen zal worden.
Kern van deze strategie was het verkrijgen van veiligheidsgaranties van het Westen. Daarmee zou het makkelijker lijken om toegevingen aan Rusland te doen. In de aanloop naar de presidentsverkiezingen in de VS werden steeds verdergaande aanbiedingen gedaan van de grondstoffen van Oekraïne. Kort voor de verkiezingen werden alle zeldzame metalen letterlijk stuk voor stuk genoemd. In ruil voor veiligheidsgaranties.
Toen Trump won, werd het al voor zijn beëdiging duidelijk dat hij een totaal andere koers zou volgen dan Biden en de Westerse Oekraïnesteungroep. Het Biden-beleid is onmiddellijk gestopt, het Westerse front is in feite uiteen gevallen. Via de grondstoffen deed Trump een greep in de kas van Oekraïne en presenteerde dat als compensatie voor Amerikaanse steun in de afgelopen jaren.
De koers van Trump zet ook de NAVO zelf onder grote druk. Alle NAVO-landen moeten de VS nu compenseren voor jarenlange militaire aanwezigheid in Europa. Op de prijskaart staat verdubbeling van de defensie-uitgaven. Liefst te voldoen in de VS.
De Europese NAVO-landen hadden tot voor kort geen enkel idee over beëindigen van de oorlog in Oekraïne door middel van diplomatie. Pas op 10 mei waren de vier grote Europese landen Polen, Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië bereid ook te onderhandelen en zich aan te sluiten bij het Amerikaans-Oekraïense plan. Van de EU geen woord.
De kern van het plan is een onmiddellijk staakt-het-vuren van dertig dagen. Daarnaast hebben de Amerikaanse onderhandelaars een lijst van 22 bespreekpunten. Rusland wil nu geen staakt-het-vuren en heeft geen haast om de 22 punten te behandelen. Formeel wil het geen korte of tijdelijke periode uit angst voor herpositionering en bewapening van de Oekraïense troepen. Rusland wil een overeenkomst die verder strekt dat een maand vuurwapenstilte en eerst een oplossing voor ‘de grondoorzaken van de oorlog’, lees het NAVO-lidmaatschap. Daarbij spelen meer zaken, vooral het volledig militair willen veroveren van de vier geannexeerde provincies Donetsk, Loehansk, Zaporisha en Kherson. Rusland heeft nu nog geen van die vier volledig bezet. Hoewel Rusland amper vorderingen maakt aan het front, werkt de tijd in het voordeel van Rusland.
Oekraïne is uitgeput. Logisch dat het een onmiddellijk einde aan het geweld wil. Rusland is in positie om aanvullende eisen te stellen en daarom gaat de oorlog nu door. Hoe lang houdt Oekraïne nog stand?
Wat is afgelopen maand afgesproken?
Door de bluf dat hij de oorlog in honderd dagen zou beëindigen, heeft Trump vooral zichzelf onder druk gezet. Wat als het niet lukt? Al in januari waren er geluiden dat de honderd dagen ook wel zes of zeven maanden zouden kunnen worden. Op dit moment lijken de VS vastgelopen.
Het enige dat wel is gelukt zijn directe onderhandelingen. Dat is beslist een doorbraak. Op 15 mei was er een eerste directe overleg tussen Oekraïne en Rusland onder Turkse leiding. Daar is afgesproken dat aan beide zijden duizend krijgsgevangenen worden vrijgelaten. Gisteren zijn 339 soldaten, het eerste deel van de duizend, geruild. Vandaag en morgen volgt de rest. Dat is een hoopgevend teken maar overigens iets wat al eerder gebeurde met kleinere groepen. Dat proces wordt beheerd door de Verenigde Arabische Emiraten. Nu gaat het via het Vaticaan.
Verder wordt er gesproken over aanpak van de onderhandelingen over een einde aan de oorlog. Er moet een memorandum komen waarin die werkwijze wordt vastgesteld. Het werd geformuleerd als mogelijk toekomstig vredesverdrag waarin een aantal posities werd beschreven, zoals de nederzettingen, het tijdschema om een vredesakkoord te kunnen tekenen, inclusief een staakt-het-vuren wanneer deze overeenkomsten zijn getekend.
De VS raken de regie kwijt
De Amerikanen zijn hun greep kwijt op het proces. De Europeanen sturen aan op zwaardere sancties tegen Rusland en liefst ook nieuwe Amerikaanse wapenzendingen. Dat laatste is onwaarschijnlijk, maar Europa wil meer druk. Het is totaal onduidelijk of Europese landen denken dat hun werkwijze iets gaat opleveren. Wat dat resultaat ook moge zijn.
Een opvallende analyse kwam vorige week van een Nederlandse journalist in Brussel, Jan Werts. Werts laat een anonieme diplomaat aan het woord dat het uitblijven van een vredesakkoord gunstig kan zijn voor het NAVO-plan om de defensie-uitgaven op te voeren. Een belang dat ook geldt voor de VS. Een snel staakt-het-vuren doorkruist de campagne voor grootscheepse bewapening.
Zijn de onderhandelingen kansrijk?
Al bijna 38 maanden lang dringen we op deze plaats aan op onderhandelingen. Sterker nog: 36 maanden geleden waren we blij met het Akkoord van Istanboel. Dat verdween helaas schielijk in de prullenbak maar zou nu de basis kunnen zijn om snel tot een echt akkoord te komen. Het kan ons niet snel genoeg gebeuren; een staakt-het-vuren. Al was het maar kort in de hoop die tijd te benutten om van tijdelijk iets definitiefs te maken. De Amerikaanse denktank Quincy-institute heeft inmiddels een uitvoerig plan opgesteld dat de grondslag van een verstrekkend vredesakkoord zou kunnen zijn.
Algemeen wordt aangenomen dat Rusland alsnog zal proberen grondgebied te veroveren. De vraag blijft hoe lang Rusland nog in staat is soldaten te blijven mobiliseren voor een paar kilometer grondgebied.
De gebeurtenissen die nu plaats hebben zijn positiebepalingen om een zo gunstig mogelijk resultaat te behalen tijdens de onderhandelingen die toch op gang zullen komen. Over een paar weken afspraak in het Vaticaan.
De NAVO-top
Tijdens onze volgende maandelijkse bijeenkomst, op 24 juni, komt in Den Haag de NAVO bijeen. Alle leiders van de NAVO-landen, inclusief Trump, gaan daar een militariseringsprogramma afspreken dat een oorlogsverklaring is aan de eigen bevolking. Er wordt een gigantische rekening voorgelegd voor een niet precies uitgelegde dreiging. Rusland. Die mogelijke of ingebeelde dreiging zal enorm in gevaar afnemen als er een vredesakkoord wordt gesloten die niet alleen voor Oekraïne geldt maar heel Europa.
Op zondag 22 juni is er in Den Haag een vredesdemonstratie voor Vrede en Rechtvaardigheid, waarvoor ik iedereen oproep.
Tot zondag 22 juni!
