Onder Turkse leiding is er nu voor het eerst sinds 2022 rechtstreeks onderhandeld door Oekraïne en Rusland. Maar dat is dan ook het enige positieve aan de huidige situatie. Net als als zijn voorganger Biden, lukt het president Trump niet om deze oorlog onder controle te krijgen. Daarom is het nodig dat landen die een einde aan de oorlog willen, het heft in handen nemen.
De vredesbeweging moet zich inzetten voor een gefaseerd onderhandelingsproces dat de onderstaande punten kan bevatten:
Korte termijn (tot een half jaar)
* Onmiddellijk stoppen van aanvallen op elkaars burgerdoelen en energie-infrastructuur, te controleren door de OVSE.
* Zo snel mogelijk een volledige wapenstilstand langs de huidige frontlijn, in de lucht en op zee, gecontroleerd door OVSE samen met niet-westerse troepen en ondersteund door een VN-mandaat. Deze feitelijke grens in het oosten van Oekraïne mag niet door geweld worden gewijzigd.
* Een verklaring van de NAVO dat het besluit van 2008 wordt herzien, Oekraïne zal geen lid worden van de NAVO. Rusland accepteert dat Oekraïne lid wordt van de EU. Als onderdeel van het toetredingsproces zal Oekraïne daarbij ook moeten zorgen voor de bescherming van de rechten van minderheden.
* Europese landen en neutrale BRICS-landen, zoals Brazilië, Zuid-Afrika en misschien India, nemen het verdere onderhandelingsproces over, onder dankzegging aan de VS voor de tot nu toe verrichte inspanningen. Een dergelijke onderhandelingscoalitie komt tegemoet aan de behoefte van Oekraïne voor bemiddeling en steun.
Middellange termijn (tot twee jaar)
* Uitwerking van een blijvende vredesovereenkomst.
* Instelling van een gedemilitariseerde zone en een ruimere zone waar zware wapens worden opgeslagen in depots, gecontroleerd door OVSE en VN-troepen.
* Geen westerse troepen naar Oekraïne. De VN moet bij de controle van overeenkomsten een rol gaan spelen, die worden vastgelegd in resoluties van de Veiligheidsraad.
* Blijvende militaire en financieel-economische steun aan Oekraïne, zij het dat er geen wapensystemen worden geleverd die verder reiken dan het Russische grensgebied.
* Geleidelijke opheffing van de sancties tegen Rusland als vertrouwenwekkende maatregel.
* Terugkeer van interne en externe vluchtelingen, als zij dat willen, naar de plaats die zij willen.
* Versnelling van het toetredingsproces van Oekraïne tot de EU, zonder dat er met de eisen voor toetreding gesjoemeld wordt.
* Europa moet zich bevrijden van de afhankelijkheid van de VS, maar de EU mag niet zelf pretenties gaan koesteren een supermacht te worden.
* De besprekingen over de vernieuwing van het strategische kernwapenverdrag New START en een nieuwe versie van het INF-verdrag moeten worden begonnen. Hiervoor is deelname van de VS vereist.
Langere termijn (tot tien jaar)
* Referenda in alle bezette gebieden onder regie van de VN over waar ze bij willen horen.
* Wederopbouw van de gebieden aan beide kanten van de frontlijn, mogelijk gefinancierd door bevroren Russisch kapitaal.
* Geen vermenging van het vredesproces met samenwerking bij het winnen van grondstoffen. Terwijl de overeenkomst tussen de VS en Oekraïne hierover voorlopig luchtkastelen bouwt, moet Europa zich verre houden van dit soort deals.
* De oplossing van de Oekraïne-oorlog moet plaatsvinden binnen het ruimere kader van een nieuwe Europese veiligheidsstructuur. Wat betreft de nucleaire aspecten hiervan moeten de VS hierbij wel betrokken worden. Kernontwapening en een Europese kernwapenvrije zone moeten onderdeel zijn van de nieuwe veiligheidsstructuur.
Kees Kalkman
Met dank aan Hans van Heijningen en Guido van Leemput voor hun commentaar.
Ik kon ook nog net gebruikmaken van de notitie ‘A US Peace Plan for Ukraine’ van George Beebe en Anatol Lieven (Quincy Brief No. 76, mei 2025).
Verder verwijs ik naar Hoofdstuk 12 Gelaagde Vredesstrategieën in het boek van Guido van Leemput, ‘De gelaagde oorlog in Oekraïne en de botsing van de grootmachten’, waarin het belang van een bredere ontwapeningscontext bij het vredesproces wordt beschreven. Dit boek is nog te downloaden op de website soc21.nl
Dit artikel is ook gepubliceerd in VredesMagazine 2025 nr. 3
