De moeizame zoektocht naar een uitweg uit de oorlog

De moeizame zoektocht naar een uitweg uit de oorlog

De afgelopen tien dagen is er gezocht naar een diplomatieke opening om de oorlog in Oekraïne te kunnen beëindigen. Tien dagen geleden vroeg ik hoe dichtbij de vrede is. Deze tien dagen, sinds 24 augustus, vielen samen met ongeduld van Trump. Hij zei op 4 september een bericht te willen van Rusland en Oekraïne dat zij met elkaar zouden gaan onderhandelen. Dus als de periode tot en met 4 september maatgevend is, dan is de conclusie dat vervolgonderhandelingen niet gelukt zijn. Het bericht aan Trump is er niet gekomen van de oorlogvoerende landen.

Dat brengt me voor mijn kijk op de oorlog over de periode van 24 augustus tot en met 4 september op een overzicht van wat proefballonnen en een stalen stekelvarken.

Proefballonnen

Zeker in de laatste week van augustus is er veel gesondeerd door lekken in de pers. Proefballonnen werden opgelaten waaruit een bereidheid tot inschikken leek. Van Oekraïne is al lang duidelijk dat het een einde aan de oorlog wil, maar ook Rusland liet blijken dat eerder ingenomen posities ter discussie zouden kunnen komen te staan. Ook de Britse Rusland-kenner Galeotti kwam tot de conclusie dat er wat signalen van Russische inschikkelijkheid waren. Daarbij sprak hij als gevolg van de niet ophoudende bombardementen van ‘dwangdiplomatie’. Dat is de methode om je zin te krijgen door het gebruik van (extra) geweld.

Aan het begin van ‘de speciale operatie’ in het voorjaar van 2022 kondigde Rusland aan vier provincies te zullen annexeren. Naast de Krim dat al eerder was geannexeerd ging het om Loehansk, Donetsk, Zaporisha en Kherson. Eind augustus meldde chef-staf van de Russische krijgsmacht Gerasimov wat de stand van de bezetting was per provincie. De Russische troepen controleren nu 99,7% van de provincie Loehansk, 79% van de provincie Donetsk, 74% van Zaporizhia en 76% van Kherson. Daarnaast zouden Russen Koepjansk in de provincie Kharkov hebben omsingeld.

Rusland zou bereid zijn van de vier van Oekraïne geannexeerde provincies er twee niet verder te willen veroveren. Het resterende grondgebied van de provincies Zaporisha en Kherson blijft voor Oekraïne, volgens die proefballon. De huidige frontlijn wordt in dat plannetje de nieuwe grens. Daarvoor in ruil zou Rusland enkele kleine bezette gebieden bij Kharkhov en Sumy te willen verlaten. Ook in de provincie Dnipropetrovsk is Rusland nu binnengevallen. Wellicht om te ruilen, maar zeker is dat niet. De provincies Donetsk en Loehansk moeten in dat plan wel helemaal toe vallen aan Rusland. Om oorlog verder te vermijden, moet Oekraïne zich terugtrekken uit die provincies en dus vrijwillig een vijfde van Donetsk opgeven inclusief een aantal belangrijke steden. Een onaanvaardbare eis. Op dit moment.

Een stalen stekelvarken

Oekraïne van zijn kant meldde dat er over ‘territoriale concessies’ te praten was. Welke concessies werd niet gezegd. Maar voordat Oekraïne daartoe zou willen overgaan, wilde het eerst veiligheidsgaranties van Westerse landen. Als dat geregeld was, zou de regering van Oekraïne territoriale toegevingen willen doen.

Al maanden praten grote Europese landen over een stabilisatiemacht of genoegdoeningsmacht. Daarbij wordt er vanuit gegaan dat deze macht na een akkoord de vrede aan Oekraïense kant mag bewaren. Dat is een optimistische gedachte omdat Rusland steeds heeft gezegd dat het niet wil dat Oekraïne lid wordt van de NAVO of dat NAVO-landen in Oekraïne actief aanwezig mogen zijn.

Desalniettemin was de door Amerika opgelegde tijdsdruk de aanleiding om donderdag 4 september in Parijs met ‘bereidwillige Europese landen’ bij elkaar te komen. Het doel was het vaststellen van veiligheidsgaranties in de vorm van een militaire macht. Na afloop werd door Macron en Von der Leyen hoog opgegeven over een bereikt akkoord waarbij 26 landen troepen zouden willen leveren.

Wie die 26 landen zijn en wat ze willen inzetten aan middelen voor deze macht en hoe het wordt georganiseerd, is niet duidelijk. Van een Nederlandse positie is op moment van schrijven nog niets vernomen. Aan het einde van bijeenkomst werd gebeld met de Amerikaanse president Trump die nog intern moet overleggen of hij inlichtingen ter beschikking wil stellen of een soort luchtsteun aan een dergelijke macht. Een definitief antwoord daarop volgt binnenkort. Maar Europa moet betalen en de Europeanen hebben het commando, aldus Trump. Von der Leyen blufte na afloop over een macht als een stalen stekelvarken dat niet door Rusland kon worden opgegeten.

Rusland laat weten dat er helemaal geen stalen stekelvarken in Oekraïne komt en zeker geen Europese militaire macht, hoe die ook wordt ingericht. Gewoon niet. Sterker nog; deze troepen zal Rusland als legitiem doelwit beschouwen.

De vraag is nu waar het heen moet met deze Europese grootspraak. De Oekraïense krant Kyiv Independent vond het resultaat ook niets voorstellen en stelt voor dat Europa de situatie aanscherpt of beter escaleert. Daarvoor stelt het twee methoden voor. De definitieve inbeslagname van de Russische banktegoeden die in Europese banken ter bewaring zijn ondergebracht. Totale waarde $245.85 miljard. De tweede optie. Gewoon niks aantrekken van die Russen en de troepen in Oekraïne brengen. Dat wil zeggen, het escaleren van de oorlog.

Een grote parade in China

Afgelopen week was er ter gelegenheid van de 80ste verjaardag van de capitulatie van Japan in de Tweede Wereldoorlog een enorme militaire parade in Beijing. Die optocht volgde op een vergadering van 26 landen die tot de SCO behoren, de Shanghai Cooperation Organisation. Daar waren o.a. Xi, de president van China, Kim van Noord-Korea, Modi van India en Poetin van Rusland. Er werden bespiegelingen gehouden over een andere wereldorde en tal van lucratieve contracten getekend. Hier vormde zich een nieuwe ontwikkeling die uit de oorlog in Oekraïne voortvloeit en waarbij de internationale grootmachtverhoudingen duidelijk anders komen te liggen. Wat betreft die oorlog in Oekraïne, betekent dit dat Rusland aan internationale steun wint.

Dat betekent ook dat de landen van de EU verder geïsoleerd komen te staan. Zowel ín de NAVO, omdat ook de VS weinig animo heeft de Europese positie tegemoet te komen, als in de rest van nieuwe wereldverhoudingen.

Rijpheid

De eisen die door Trump aan Rusland en Oekraïne werden opgelegd, zijn te dwingend om een oplossing te verwachten voor deze korte termijn. De tijd is als het ware nog niet rijp. Een rijpe oplossing is een einde aan de oorlog die voor de betrokkenen kan worden aanvaard. Omdat het niet anders kan als gevolg uitputting. Op dit moment lijkt het daar niet op. De optimistische conclusie van de afgelopen tien dagen is, is dat het te vroeg is voor een akkoord. De pessimistische en waarschijnlijk realistische conclusie is dat de oorlog doorgaat en dat een einde nog niet in zicht is. Rusland liet weten dat hij doorgaat met geweld als Oekraïne niet tegemoet komt aan de Russische eisen. Wanneer dat is, is nu niet te voorspellen.

Tot de volgende update, 14^e september.