Eldar Mamedov, Responsible Statecraft, 17 oktober 2025, Vertaald door Nieuwe Vredesbeweging met hulp van vertaalprogramma. Zie voor het origineel; https://responsiblestatecraft.org/europe-blame-game-ukraine/
Recente uitspraken van Angela Merkel hebben in heel Europa de weg vrijgemaakt voor een zoektocht naar zondebokken van een falende strategie en afnemende eenheid.
Angela Merkel, de eeuwige pragmaticus, heeft haar moment gekozen. In een recent interview met de Hongaarse media wees de voormalige Duitse bondskanselier met de vinger naar de leiders van de Baltische staten en Polen vanwege hun vermeende rol in het “ondermijnen” van een mogelijke dialoog tussen de EU en Rusland vóór de oorlog.
Wat men ook van haar nalatenschap vindt, Merkel heeft een ongeëvenaard gevoel voor politieke timing. Haar uitspraak is geen historische terzijde, maar het startschot voor de dreigende schuldvraag in Europa over de naderende nederlaag in Oekraïne.
Haar opmerkingen komen precies op het moment dat de fundamentele aannames van het Europese Oekraïne-beleid ineenstorten. Op het slagveld boeken de Russische troepen nu langzame, maar gestage vooruitgang. In de Verenigde Staten blijft Donald Trump volhouden dat dit “Biden’s oorlog” is, niet de zijne, en dat deze moet worden beëindigd.
Hoewel Trump de Oekraïense president Volodymyr Zelensky niet langer lijkt over te halen om enkele voorwaarden van de Russische president Vladimir Poetin te accepteren, stelt zijn huidige standpunt – wapens verkopen aan Oekraïne, gefinancierd door Europa – de Europeanen niet tevreden, aangezien zij met toenemende economische en fiscale moeilijkheden worden geconfronteerd.
Deze trans-Atlantische verschuiving komt duidelijk naar voren in de recente drukte tussen Trump en Zelensky. Hun belangrijkste onderwerp is de mogelijke levering van Amerikaanse “Tomahawk”-kruisraketten aan Oekraïne. Dit is een typische Trumpiaanse zet – escalatie als middel om een deal te sluiten – maar Trump zelf lijkt nog geen besluit te hebben genomen over de leveringen, aangezien hij erkent dat dit een grote escalatie zou betekenen. Europa blijft ondertussen volledig overgeleverd aan het lobbyen bij Trump om “Bidens oorlog” tot de zijne te maken, wat het uiteindelijke falen van zijn eigen beleid onderstreept.
Neem bijvoorbeeld het plan om bevroren Russische activa in beslag te nemen om Oekraïne te helpen. Hoewel dit in theorie een enorme meevaller zou zijn, met een geschatte waarde van 183 miljard euro aan Russische staatsfondsen, loopt het juist op het cruciale punt spaak: in België, waar het grootste deel van die activa wordt aangehouden. Brussel waarschuwt voor het juridische precedent dat zijn geloofwaardigheid als mondiaal financieel centrum zou ondermijnen en voor het angstaanjagende vooruitzicht van Russische vergeldingsmaatregelen tegen Belgische belangen wereldwijd.
Hoewel de Europese Commissie op zoek is naar een formule om de fondsen te kunnen gebruiken en tegelijkertijd de belangen van België te beschermen, is de Belgische regering nog niet overtuigd.
Achter gesloten deuren geven diplomaten toe dat de juridische problemen nog worden verergerd door de corruptieproblemen in Kiev zelf, wat blijkt uit de recente poging van Zelensky om een onafhankelijk anticorruptie-orgaan af te schaffen – niet bepaald een vertrouwenwekkende maatregel voor het overhandigen van honderden miljarden.
De andere grootse gebaren van de EU zijn al even hol. De poging om het EU-lidmaatschap van Oekraïne te versnellen is mislukt. Een plan dat enkele weken geleden door de voorzitter van de Raad, Antonio Costa, tijdens de informele EU-top in Kopenhagen werd verdedigd om over te stappen op gekwalificeerde meerderheidsstemming over uitbreiding in plaats van de unanimiteitsregel, werd geblokkeerd door de Hongaarse premier Viktor Orbán.
Orbán zorgt voor het publieke “nee”, maar hij biedt slechts politieke dekking voor een koor van bezwaren tegen het lidmaatschap van Oekraïne in de hele EU, onder meer van de nieuwe regering in Tsjechië. De winnaar van de verkiezingen, Andrej Babis, zei over deze kwestie dat Oekraïne “nog niet klaar was voor de EU en dat eerst de oorlog moest worden beëindigd”.
De “drone-muur” die de Commissie heeft voorgesteld als reactie op de herhaalde vermeende schendingen van het EU-luchtruim door Rusland, is verstrikt geraakt in de strijd tussen de lidstaten die de integratie van de EU-defensie altijd heeft beperkt: de landen in het zuiden van Europa, die niet delen in de perceptie van de Noordse landen, de Baltische staten en Polen dat Rusland een existentiële bedreiging vormt, hebben er bezwaar tegen dat de voorgestelde “muur” door alle lidstaten moet worden gefinancierd, maar bijna volledig is gericht op de prioriteiten van het noorden.
Deze politieke verlamming wordt weerspiegeld in een leiderschapscrisis en een afbrokkelend politiek centrum. De ontevredenheid over de hoge vertegenwoordiger van de EU voor buitenlandse zaken, Kaja Kallas, neemt toe, zelfs onder haar bondgenoten. Ooit geprezen om haar standvastige houding ten opzichte van Rusland, wordt zij nu door velen in Brussel en andere Europese hoofdsteden gezien als diplomatiek onbekwaam en monomaan havikachtig, waardoor zij de betrekkingen van de EU met belangrijke spelers, zoals de Verenigde Staten, India en China, onnodig ondermijnt.
Ondertussen brokkelt de binnenlandse basis van de pro-Oekraïense consensus af. Frankrijk heeft in twee jaar tijd vier premiers gehad, terwijl president Emmanuel Macron zeer impopulair is en geen parlementaire meerderheid achter zich kan scharen. Een heroplevend anti-oorlogsblok strekt zich uit van het linkse La France Insoumise tot het rechtse Rassemblement National, die beide gekant zijn tegen verdere steun aan Oekraïne. De populariteit van elk van deze partijen doet die van Macrons factie in het niet verzinken.
In Duitsland scoort de Oekraïne-sceptische en soms openlijk pro-Russische Alternative für Deutschland (AfD) recordhoogtes in de peilingen – en volgens sommige enquêtes even hoog als de Christelijk-Democratische Unie (CDU) van bondskanselier Friedrich Merz. De nieuwe Tsjechische regering is gekozen op basis van een programma waarin expliciet vraagtekens worden geplaatst bij de blanco cheque-benadering ten aanzien van Kiev.
Maar ondanks het overweldigende gevoel van een doodlopende weg, draait de Europese beleidsmachine gewoon door, met een negentiende sanctiepakket tegen Rusland in de maak. Dat is de kracht van politieke en bureaucratische inertie – versterkt door Ruslands eigen roekeloze escalaties, zoals de weigering om de aanvallen op Oekraïne te staken en de schendingen van het EU-luchtruim.
Toch heeft Europa zichzelf in een hoek gedreven, in de hoop dat een toverstokje deze dynamiek zou veranderen. De laatste fantasie in die zin is verschoven naar Amerikaanse Tomahawk-raketten. Het is onzeker of deze überhaupt zullen worden geleverd, en nog onzekerder of ze de militaire realiteit zouden veranderen. Wat wel zeker is, zoals het Kremlin onheilspellend heeft verklaard, is dat ze de inzet dramatisch zouden verhogen, waardoor het risico op een directe confrontatie tussen de NAVO en Rusland zou toenemen, met het vooruitzicht op het gebruik van kernwapens.
Door te weigeren zijn eigen diplomatieke oplossingen na te streven en tegelijkertijd bij Washington te lobbyen voor escalerende maatregelen zoals Tomahawks, besteedt Europa in feite zijn lot uit. Het is een beleid dat wordt gedreven door de slogan om de maximalistische doelstellingen in Oekraïne “zo lang als nodig is” te ondersteunen, en niet door strategische vooruitziendheid. Het continent heeft zichzelf tot actieve partij gemaakt in een confrontatie waarvan het de catastrofale gevolgen als eerste zou ondervinden. Wanneer het moment van de waarheid aanbreekt, zal het schuldspel dat Angela Merkel zojuist is begonnen het enige beleid zijn dat nog in volle gang is.
