Pogingen om met diplomatie een eind te maken aan de oorlog in Oekraïne hebben geleid tot een lang gesprek van Amerikaanse onderhandelaars met de Russische regering. De uitkomst van dat gesprek is onbekend, behalve dat het niet tot een doorbraak leidde.
Een Amerikaans onderhandelingsteam sprak dinsdag 2 december vijf uur lang met de Russische president. Na afloop werd gemeld dat de gesprekken ‘betekenisvol en constructief’ waren.
De conclusie moet zijn dat de situatie op het slagveld de voorwaarden van een volgend gesprek zal bepalen. Of zo’n gesprek er komt en wanneer dat is, is niet bekend.
Was dit alweer het einde van de korte herfst van de diplomatie of gaan de diplomaten verder? In stilte misschien. Intussen bulderen de kanonnen voort.
De oorzaken voor het diplomatieke offensief zijn simpel. Oekraïne is door Rusland militair voor het blok gezet. De huidige Amerikaanse regering gaat er al vanaf begin dit jaar vanuit dat Oekraïne niet meer kan winnen en zich zal moeten neerleggen bij die situatie. Doorgaan met de oorlog vergroot de schade aan het land en verlengt het leed onder de niet te overwinnen Russische militaire druk. Voor de Amerikaanse regering komt daar ook schaamteloos eigenbelang bij. Die ziet nieuwe kansen om met zakendoen met Poetin veel geld te verdienen voor Trump en de Amerikaanse alsook de Russische oligarchen. Rusland voelt daar wel voor en opereert hierbij vanuit een machtspositie in Oekraïne.
De EU en de NAVO-organisatie willen Oekraïne blijven steunen maar missen de financiële en militaire middelen om dat te doen. De EU heeft ook geen idee van een andere wijze beëindigen van de oorlog dan op dezelfde manier doorgaan. Ieder serieus politiek initiatief van Europese regeringen blijft uit.
Stroomversnelling
De diplomatie kwam op 9 november in een stroomversnelling toen aan de Oekraïense president Zelensky een Amerikaans plan van 28 punten werd voorgelezen door de telefoon. De week daarop week was de regering van Oekraïne in stil overleg over deze plannen en daarna werd Oekraïne opgeschrikt door enorme corruptieschandalen in de allerhoogste kringen. Prompt lekte daarna het Amerikaanse plan uit en ontstond er paniek in het kippenhok, alsof de vos was binnengedrongen. Een Amerikaanse vos nog wel. Hals over kop reageerden drie Europese landen, Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland met een eigen puntenplan. Oekraïne heeft door eigen en ook door Europees powerplay in de voorafgaande week invloed gehad op de Amerikaanse opstelling. Anders dan de uitgelekte 28-puntenplannen van de VS en van drie Europese landen is dit gezamenlijke plan nog steeds geheim. Intensieve onderlinge onderhandelingen volgden. Dit intensieve beraad leidde tot een nieuw gezamenlijk en eveneens onbekend plan van de VS en Oekraïne.
Verschillende visies op de stand van de oorlog.
Het is steeds duidelijker dat in het Westen twee verschillende visies op de oorlog bestaan. Vooral als het gaat om het risico van verdere verslechtering van de Oekraïense positie. Het land wordt stapje voor stapje teruggedrongen. Vorig maand verloor het ruim vijfhonderd vierkante kilometer aan de Russische opmars, twee keer zoveel als in oktober. Hoe traag ook, dit laat zien dat een omgekeerde beweging om Rusland terug te drukken niet realistisch is. Tenzij ook Rusland niet meer in staat zou zijn om de inspanningen op te brengen. Dat is niet erg waarschijnlijk, maar wordt wel degelijk gedacht door aanhangers van een van de visies.
De andere visie, actief uitgedragen door de Amerikaanse regering, concludeert dat Rusland gaat winnen of op korte termijn nog meer winst boekt. Oekraïne kan niet meer winnen. Het is de analyse waarmee de Amerikaanse regering Trump al werkt vanaf het begin van haar aantreden in januari van dit jaar. Deze visie wordt verder uitgewerkt door het team rond de Amerikaanse vicepresident Vance en chef-onderhandelaar Witkoff. Vance heeft vorige week zijn oude schoolmaat Driscoll op pad gestuurd om het 28-punten-plan van Witkoff erdoor te drukken.
De tweede visie wordt uitgedragen door Oekraïne maar ook NAVO-baas Rutte en de Europese landen. Volgens hen is de trage opmars van Rusland geen bewijs voor een onvermijdelijke Russische militaire overwinning. Oekraïne moet zien te voorkomen dat Rusland deze winter doorbreekt. En al later betere tijden aanbreken kan juist Rusland uitgeput raken en noodgedwongen toegevingen doen.
Behalve over harde feiten gaat het hierbij om visies, kansberekeningen maar ook om propaganda. Oekraïne zet zijn kaarten op verlenging van de oorlog en versterking van hun drone- en raketcapaciteit om de Russen uit te putten door hun brandstof- en munitievoorraden in het Russische achterland te vernietigen. In eerdere berekeningen gingen ze er van uit dat ze ergens in 2026 weer een kans maken. Deze analyses hebben ook invloed op de onderhandelingen van de afgelopen weken.
Verschillende meningen in de Amerikaanse regering
In het kielzog van het diplomatieke offensief kwam ook een meningsverschil binnen de Amerikaanse regering aan het licht. Deze meningenstrijd gaat over een nieuwe militaire strategie. In ideologische termen zijn ze te onderscheiden als de MAGA-nationalisten (Make America Great Again) en de neoconservatieve imperialisten. Het Pentagon (minister van oorlog Hegseth en ook vicepresident Vance) wil zich richten op de Amerika’s. Dat wil zeggen van Canada en Groenland tot Vuurland. Dit vereist het stellen van nieuwe militaire prioriteiten. Bijvoorbeeld meer financiële bijdragen van de Europese NAVO-landen aan de NAVO en aan de Amerikaanse wapenindustrie. Onderdeel van deze bezuinigingen is een bescheiden vermindering van het aantal Amerikaanse troepen in Europa. Het beëindigen van een hete oorlog is daar behulpzaam bij.
Minister van Buitenlandse zaken Rubio, staat op oude neoconservatieve interventievleugel met bijbehorende wereldwijde Amerikaanse machtsprojectie van troepen, vloten en bases.
Er is nog ander element dat meespeelt bij dit meningsverschil. Zowel Vance als Rubio zouden zich opmaken voor het presidentschap, de opvolging van Trump. De uitkomst van deze strijd heeft in dat geval ook gevolgen voor de ideologische koers na deze presidentstermijn.
Westerse verdeeldheid
De verdeeldheid in het westerse kamp is al een jaar lang een bron van verbazing in deze updates. Het begint nu ook verschillende internationale media op te vallen dat Europa geen serieuze rol speelt in de diplomatie om de oorlog te stoppen.
Eerder al stelde ik vast dat de NAVO-organisatie en vele Europese landen zich aan de Oekraïense positie hebben vastgeklonken. Opvallend daarbij is dat Oekraïne niet zozeer het Westen volgt, maar omgekeerd volgen Europese landen Oekraïne in de strategische uitvoering van de pogingen tot verzwakking van Rusland.
In het Westen (zowel in de publieke opinie als in de politiek van regeringen) is een verstandsverbijstering gaande, een gebrek aan realisme. Geen enkel kritisch, neutraal of feitelijk besef. Alles wordt gewogen op de balans van ‘wij zijn goed en zij zijn slecht’. Geen enkel plan is opgesteld om het geweld te beëindigen.
De EU zoekt daarom amechtig naar geld om de Oekraïense positie te blijven steunen. Dat geld is er niet. Lenen zou de schulden van de landen van Europa enorm opvoeren. De kosten zijn voor de bevolking. De oplossing zou kunnen zijn dat het in Europa vastgelegde Russische spaargeld in beslag wordt genomen en ter beschikking gesteld van Oekraïne. De Belgische regering die verantwoordelijk is voor de bank Euroclear, die het beheer heeft over het Russisch kapitaal, is mordicus tegen. Ook omdat dit de betrouwbaarheid van het westerse monetaire systeem in een klap definitief zou vernietigen. De EU heeft plannen ingediend waarover op 18 december wordt beslist. Ook de Europese Centrale Bank is tegen.
De NAVO voert al sinds de zomer het beleid om een lijst van prioritaire militaire spullen (PURL) van Oekraïne te betalen. Daarvoor wil de NAVO elke maand 1 miljard euro beschikbaar stellen. Dat lukt net. De planning voor 2026 is 15 miljard over het hele jaar. Dat wordt een grote klus.
Voor de goede orde. De VS betalen niet, maar leveren wel de wapens die de overige NAVO-landen betalen via het PURL-fonds. Op dit moment zijn er grote onderlinge verschillen in de NAVO. De Zuidelijke leden worden openlijk bekritiseerd omdat ze te weinig bijdragen.
Als de toestand aan het front niet verbetert zullen deze meningsverschillen tot conflicten uit kunnen groeien.
Chaos in Oekraïne
Het lijkt er dus op dat het Oekraïne is gelukt bij de Amerikaanse onderhandelaars minder ongunstige voorwaarden te bedingen tijdens de onderhandelingen. De ophef over de diplomatie ontnam het zicht op de tamelijk chaotische situatie waarin het land verder afglijdt.
Van de ogenschijnlijke nationale eenheid van drie jaar geleden is niet veel meer over. De enorme verliezen aan het front, de demotiverende trage terugtocht in het oosten en de onverminderde bombardementen op elektriciteitsvoorzieningen hebben ertoe geleid dat veel mannen zich aan de dienst willen onttrekken. Het is duidelijk dat ook zeer jonge mannen het afgelopen jaar naar het Westen hebben gespoed. Ze zullen tijdens deze oorlog niet meer terugkomen. Bedrijven klagen over de vlucht van hun werknemers. In toenemende mate hebben ze gebrek aan personeel.
De grootste teleurstelling is misschien wel de gebleken grootschalige corruptie aan de top van de staat. Dat heeft ertoe geleid dat de belangrijkste raadgever van Zelensky, Andri Yermak moest aftreden. Een strafrechtelijk onderzoek naar betrokkenheid bij corruptie wordt ingesteld, hijzelf meldde naar het front te zullen gaan.
Hoe lang zal het duren voordat de situatie aan het front of in de corruptieonderzoeken verder verslechtert?
Verder onderhandelen
Voor de betrokken regeringsleiders moet intussen duidelijk zijn wat de Russen eisen en hoe lang Oekraïne het kan volhouden hieraan niet te voldoen.
Op een aantal onderwerpen lijkt geen overeenstemming te bereiken. Op basis van mediaberichten een kort overzicht.
- Oekraïne mag geen lid worden van de NAVO. Europese landen willen dat de NAVO dat zelf bij unanimiteit gaat beslissen. Dat is in feite het huidige NAVO-standpunt waarover de oorlog begonnen is.
- De Oekraïense krijgsmacht moet aan een maximum gebonden worden. Het schijnt dat 800.000 soldaten het maximum wordt. Op dit moment zijn het er ruim 900.000. Aan het begin van 2022 waren het er 209.000. De grote vraag is wie dat enorme leger gaat betalen.
- De grens van het land. Rusland wil per se de hele provincie Donetsk in bezit krijgen en het liefst als cadeau van Oekraïne. Dat zal niet gebeuren, dus gaat het bloedige gevecht door.
Feitelijk is er geen echt alternatief voor onderhandelingen. Op dit moment beraden de betrokken partijen zich over de stand van de onderhandelingen en de militaire stand van zaken. Belangrijk hierin is niet alleen de opstelling van de Oekraïense regering, maar ook die van de Amerikaanse. Gaan de VS de andere NAVO-landen en Oekraïne onder druk te zetten om toch akkoord te gaan?
Als de EU er in december in slaagt voldoende financiering te vinden voor Oekraïne, en als Rutte’s NAVO-organisatie voldoende wapens weet aan te voeren; en als Rusland niet verder doordringt in het oosten en zuiden van Oekraïne dan blijft de Oekraïense regering verder gaan.
En hoe lang dat duurt???
Tot de volgende update van 14 december 2025
