Wie krijgt straks de Oekraïense bodemschatten?
De politieke en militaire ontwikkelingen in de oorlog in Oekraïne zijn spectaculair, chaotisch en riskant. Na de Amerikaanse toestemming aan Oekraïne om met Westerse wapens het Russische achterland te beschieten. Het Oekraïense voordeel van deze wapens in de slag om Koersk is nog niet gebleken. Inmiddels heeft Rusland een nieuw wapen in Oekraïne ingezet. De middellangeafstandsraket Oreshnik werd op de stad Dnipro afgevuurd. Dat is een duidelijke escalatie.
President Zelensky heeft zich bereid verklaard tot grote concessies. Het opgeven van verloren gegaan grondgebied, maar hij wil er een NAVO-lidmaatschap voor terug. Of ten minste toch militaire betrokkenheid van NAVO-landen. Daarover is een intensieve discussie begonnen in de NAVO.
De aanstaande regering van de VS bereidt zich ook voor. Trump heeft generaal b.d. Kellogg als vredesgezant aangewezen. NAVO-baas Rutte wil dat de VS een actieve Oekraïne-politiek blijven onderhouden. Poetin laat doorschemeren dat hij niet alleen in Oekraïne of Europa is geïnteresseerd maar samen met Trump de wereldverhoudingen wil herschikken.
Ondertussen gaat de oorlog onverdroten voort en heeft Oekraïne steeds meer moeite om de linies aan te houden. Zeker in Koersk maar ook op veel plaatsen aan het oostelijk front.
Ontwikkelingen aan het front
In augustus viel Oekraïne de provincie Koersk binnen, een stukje van Rusland. Het doel was om de bezetting te benutten bij te verwachten onderhandelingen. Een ruilobject tegen verloren gegaan Oekraïens grondgebied. Het veroverde gebied in Koersk wordt de laatste tien dagen langzaam maar zeker verloren. Inmiddels is zo’n 40% van de veroverde grond weer in Russische handen. De verwachting is dat Rusland het hele gebied wil heroveren voor 20 januari 2025, als Trump als president wordt ingezworen. De Amerikaanse toestemming om Russische militaire voorraden en opstelplaatsen in het achterland van Koersk met Westerse langeafstandswapens aan te vallen, heeft onvoldoende effect opgeleverd. Dat wordt geweten aan het te beperkt aantal beschikbare raketten.
Tegelijkertijd gaat de Russische opmars in de provincie Donetsk sneller dan in de voorgaande maanden. Gevreesd wordt dat de stad Kurahove, dat mijnen heeft en een elektriciteitscentrale spoedig zal vallen. Dat maakt de weg vrij voor een verder Russisch oprukken.
De noodzaak om de Oekraïense elektriciteitsproductie te beschermen is onveranderd groot. Diverse landen leveren verschillende soorten luchtafweer. Desondanks is het te weinig om Oekraïne volledig te beschermen. De aanhoudende luchtaanvallen blijven stroomuitval in verschillende steden veroorzaken.
Het lijdt geen enkele twijfel meer dat Oekraïne een groot gebrek aan soldaten heeft. Dat was altijd een probleem, maar de desertiecijfers lopen steeds verder op. Een getal van minimaal 100.000 dienstplichtontduikers of deserteurs geeft een indruk van de oorlogsmoeheid van de Oekraïense bevolking.
De westerse reactie op dit moment is om Oekraïne nog zoveel mogelijk wapens te geven voordat Trump president wordt. Doel ervan is de huidige linies te kunnen behouden.
Zelensky’s concessies
De discussie over de zogeheten overwinning en de onderhandelingen verandert ook. Er wordt al onderhandeld, vooral in het Westerse kamp. Moet de NAVO na het einde van de hete fase van de oorlog, of moeten NAVO-landen, militairen sturen naar het stuk van Oekraïne dat onder gezag van de regering van Kyiv blijft. Zelensky is openlijk bereid het verloren gegane grondgebied (tijdelijk zoals dat heet) op te geven. Onder voorwaarde alleen dat Oekraïne NAVO-lid wordt of ‘ergens’ in het NAVO-netwerk wordt opgenomen. Het valt moeilijk helemaal precies vast te stellen wat de actuele beleidslijn is, veel is een proefballon om Westerse steun te peilen. De tendens is wel duidelijk. Een concessie waarbij verlies van grondgebied voor invoeging in het Westen wordt geruild.
Centraal in de discussie staat de historische vergelijking met Duitsland na de Tweede Wereldoorlog. Het verslagen Duitsland was bezet door vier grootmachten. Drie ervan maakten in 1949 de oprichting van West-Duitsland mogelijk. Het gevolg was dat de Sovjet-Unie de DDR oprichtte. Zes jaar later, in 1955, werd West-Duitsland lid gemaakt van de NAVO. Dat had tot gevolg dat het Warschau pact werd opgericht.
De vergelijking met Oekraïne gaat over de Duitse situatie in 1955. Oekraïne erkent de bezetting van de Donbas en de Krim tijdelijk, tot aan de hereniging. Ooit. Om de bestandslijn, de feitelijke nieuwe grens, te beschermen moeten troepen worden ingezet. Dat zou kunnen als lid van de NAVO, desnoods volgens Zelensky, zonder dat artikel 5 geldt. Artikel 5 is een verdedigingsverplichting voor de hele organisatie als een land wordt aangevallen. Dit is een geval van een uitprobeersel of proefballon, omdat de NAVO hierover ten minste zwaar verdeeld is. Een land in oorlog kan geen lid worden.
Dan is er de optie dat het westelijke deel van het verdeelde Oekraïne moet worden beschermd. Dat zouden in de huidige discussie troepen uit NAVO-landen moeten zijn. Geen NAVO-troepen, maar troepen uit NAVO-landen. Het toeval wil dat in 2018 een coalitie van noordelijke NAVO-landen een Joint Expedition Force heeft opgericht. Al in maart van dit jaar vroeg Zelensky om de inzet van de JEF. Toen tevergeefs, nu misschien nog steeds. Misschien worden westerse troepen in de jas van JEF in Oekraïne ingezet. Dat is nu de discussie waarover grote Westerse landen zich in directe of indirecte zin uitspreken.
Voor de goede orde. Dit zijn onderhandelingen ín de NAVO, niet met Rusland. De Russische reactie laat zich raden.
Zelensky en de grondstoffen van Oekraïne
Wat ook de uitkomst van deze discussie wordt, waarvan onduidelijk is of Rusland het botweg weigert en toch de oorlog voortzet om er meer uit te slepen en de NAVO verder in chaos te dompelen.
Een punt van het overwinningsplan van Zelensky is het inschakelen van zijn land in de Westerse economie. Wat dat kan betekenen werd recentelijk duidelijk. In diverse grote landen in het Westen laten stemmen weten dat zij wel iets terug willen van Oekraïne voor de enorme wapenleveranties. De Republikeinse senator Lindsay Graham was totaal ondubbelzinnig. De VS willen een belangrijk deel van de Oekraïense grondstoffen die nog onontgonnen zijn. Daarbij gaat het niet om kolen of ijzererts, maar om ‘zeldzame metalen’. Dat is de aanduiding voor grondstoffen die nodig zijn voor de groene industrie. Geen fossiele brandstoffen maar grondstoffen voor duurzaam gebruik. Toeval wil dat van de 30 noodzakelijke grondstoffen, Oekraïne er toevallig 22 in de bodem heeft.
De Amerikaanse senator is niet de enige kandidaat die zich openlijk heeft gemeld. Ook Duitse ondernemersvereniging hebben hun bewustzijn van deze rijkdommen al laten blijken.
Natuurlijk weet ook Rusland maar al te goed dat deze grondstoffen er zijn. Oekraïne dreigt dus uitverkocht dan wel geplunderd te worden als de oorlog stilvalt.
Vooruitlopen op Trump
West-Europese grootmachten verwachten onder Trump een totaal ander en vooral een niet met hen gecoördineerd Amerikaans beleid. Genoemde discussie over de situatie na een staakt-het-vuren is een reactie op de verkiezing van Trump tot president van Amerika en van het feit dat hij een vredesgezant voor Oekraïne heeft benoemd, Keith Kellogg. Een oude generaal die de laatste jaren diverse plannen heeft geschreven over een einde aan de oorlog in Oekraïne.
Oekraïne bereidt zich dus niet alleen voor op onderhandelingen met Rusland, maar de NAVO bereidt zich samen met Oekraïne voor op onderhandelingen met Trump. Dat is een vreemd schouwspel waarbij secretaris-generaal Rutte de hele glimlach tevoorschijn tovert en zegt dat Trump al jaren zijn vriend is en dat de VS ook om de situatie in Europa moeten geven. Het aanbod van Rutte aan Trump is een verhoging van de Europese defensie-uitgaven.
Rusland ondertussen heeft via via al laten weten dat Kellogg niet de lakens kan komen uitdelen. Als hij alleen over Oekraïne komt praten, gaat de oorlog gewoon door. Zegt Rusland. Rusland wil de situatie in de hele wereld met Trump regelen, niet alleen Oekraïne.
In Duitsland is een nieuwe petitie gestart om te eisen dat nu vredesonderhandelingen worden beginnen. Het ‘Appell der 38’. Onderhandelingen om te voorkomen dat een grote Europese oorlog uitbreekt..
