Hoe de oorlog in Oekraïne escaleert naar wereldschaal
Zes maanden na zijn inzet op vrede in Oekraïne lijkt de Amerikaanse president Trump zich te hebben bedacht. Oekraïne krijgt weer wapens van de VS. Trump’s pogingen om een staakt-het-vuren voor elkaar te krijgen en directe onderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne op gang te brengen zijn niet gelukt. Er zijn wel twee ronden van directe gesprekken geweest die goed waren voor gevangenenruil, maar een derde ronde is niet gepland. Rusland heeft zich niet veel aangetrokken van Trump’s pogingen. De landoorlog wordt opgevoerd en ook de Russische beschietingen van Oekraïne met drones en raketten zijn heviger geworden. Daarom heeft Trump besloten om Oekraïne munitie voor artillerie en ook kanonnen te leveren.
Een einde aan het bloedvergieten in Oekraïne lijkt niet in zicht nu er van onderhandelingen tussen de oorlogvoerende partijen geen sprake meer is én de spanningen tussen China en het Westen oplopen. China heeft laten weten dat het niet wil dat Rusland de oorlog verliest, omdat de VS dan het vizier op China richt en dat wil het voorkomen.
Dat brengt me op de volgende onderwerpen die van belang zijn in de periode van 24 juni tot 10 juli 2025.
- De NAVO, China en de oorlog in Oekraïne
- Verloop van de oorlog in Oekraïne sinds 24 juni
- Het Westen lijkt vastberaden
- Opiniepeiling in Oekraïne
- Hoe verder?
- De NAVO, China en de oorlog in Oekraïne
Op 24 en 25 juni slaagde de NAVO er op het eerste gezicht in de boel bij elkaar te houden. Twee succesfactoren daarbij zijn het vernederende hielenlikken door Rutte van de Amerikaanse president en de ultrakorte slotverklaring die werd afgesproken. Daarin werd de enorme bewapeningsambitie van 5% van het BBP per NAVO-lid per jaar overeengekomen. Andere grote onderwerpen, zoals de oorlog in Oekraïne werden niet behandeld. De Oekraïense president Zelensky had een belangrijke bijrol, maar mocht niet op het hoofdtoneel.
Opvallend was dat NAVO-secretaris-generaal Rutte een week later in een buitengewoon agressief interview met de New York Times de aanval opende op Rusland én China.
Onderhandelingen over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne zijn niet belangrijk voor Rutte. In het interview zegt hij dat Lavrov de Russische minister van Buitenlandse zaken al ‘minister is sinds de geboorte van Jezus Christus en ik heb hem nooit serieus genomen. Hij verspreidt alleen maar fake nieuws.’ Dat belooft weinig goeds over een vreedzame toekomst.
Rutte stelt ook dat China Taiwan gaat aanvallen. In dat geval zal Xi Jinping, de president van China, ‘Rusland bevelen een Europees NAVO-land aan te vallen om het Westen te verdelen’. Rutte koppelt een vijandschap met China door de NAVO aan de ondergeschikte positie van Rusland aan China dat van China een opdracht krijgt. ‘Zo zal het waarschijnlijk gaan’, aldus Rutte. Het is een zeer agressieve analyse en een escalatie van de verhoudingen in de wereld en Rutte’s pleidooi om een wereldwijde NAVO-politiek uit voeren. Daarbij zijn onderhandelingen ver weg.
De reactie van China liet niet lang op zich wachten. Een dag later meldde Wang Yi, de Chinese minister van Buitenlandse zaken, dat China nadrukkelijk partij kiest voor Rusland in de oorlog met Oekraïne. China blijft er overigens bij Rusland niet materieel te steunen. Deze uitlatingen komen aan de vooravond van onderhandelingen tussen China en de EU over economische betrekkingen en eventuele verkoop van zeldzame aardmetalen aan de EU.
Vanaf het begin van deze oorlog heb ik vastgesteld dat escalatie de motor van de oorlog in Oekraïne is. De directe confrontatie met China wordt nu in laatdunkende termen door de NAVO onder woorden gebracht. Daarbij lopen economische, politieke en militaire argumenten door elkaar heen.
- Verloop van de oorlog in Oekraïne
Het is ruim een jaar geleden dat Oekraïne op een conferentie in Zwitserland politieke steun zocht voor een vredesplan. Toen die steun eerder af- dan toenam lanceerde Zelensky ‘een overwinningsplan’, ook als gevolg van de verslechterende situatie op het slagveld. Dat plan heb ik altijd als een exit-strategie uit de oorlog opgevat. Belangrijkste triomf die de Oekraïense regering kan behalen is het NAVO-lidmaatschap, of zoals het in het plan werd geformuleerd; ‘opname in de westerse veiligheidsstructuren’.
De Amerikaanse president Trump had wel oog voor de Oekraïense bodemschatten die eenmaal in Amerikaans bezit genoeg veiligheidsstructuren zouden moeten opleveren voor Oekraïne. Een NAVO-lidmaatschap is niet nodig. Aldus Trump.
Een gezamenlijk Amerikaans-Oekraïens plan voor een onmiddellijk staakt-het vuren, werd door Rusland afgewezen. Rusland streeft op militaire wijze nog steeds een aantal doelen na. Die eisen zijn op zichzelf niets nieuws: het demilitariseren van Oekraïne, geen NAVO-lidmaatschap, internationale erkenning dat bezet gebied Russisch is, het opheffen van de internationale sancties. Dat lijken beginstellingen van onderhandelingen waar van alles op af te dingen valt. Maar niets blijkt van onderhandelingen.
De verovering van vier alreeds geannexeerde provincies van Oekraïne staan onverminderd boven aan de lijst van eisen van Rusland. Het is volslagen logisch dat Oekraïne het nog niet veroverde grondgebied niet weggeeft aan Rusland. Dus gaat de oorlog door.
Rusland rukt de laatste tijd gestaag op in de landoorlog. Het heeft inmiddels de provincie Loehansk volledig in bezit. Ook in de begeerde provincies Donetsk en Zaporisha worden vorderingen gemaakt.
Rusland heeft 50.000 manschappen verzameld ten noorden van Soemy. Dat is een grensgebied van de Russische provincie Koersk. Na het verdrijven van Oekraïense invasietroepen uit die provincie zou Rusland een bufferzone willen vormen van zo’n 30 km. Dat verlengt het totale front met 150 km en brengt de Oekraïne strijdkrachten in de problemen. Ze hebben te weinig mensen.
In de oorlog worden door Oekraïne beschuldigingen geuit van het veelvuldig gebruik van verboden strijdgassen. Het gaat om chloorpincrine en Oekraïne heeft een klacht ingediend bij de Organisatie op verbod van Chemische wapens
De verruwing van de oorlogspraktijk komt van twee kanten. Oekraïne wil zich terugtrekken uit het Verdrag van Ottawa dat anti-persoons-mijnen verbiedt. Met deze mijnen moeten Russische doorbraken worden voorkomen of ten minste worden vertraagd.
Niet alleen wordt de landoorlog opgevoerd door Rusland, ook de Russische beschietingen van Oekraïne met drones en raketten zijn steeds heviger geworden. Oekraïne antwoordt met beschietingen, eveneens met drones, op militaire en economische doelen in het Russische achterland. Doel daarvan is het verzwakken van de Russische oorlogsmachine.
- Het westen lijkt vastberaden
Een van de opvallende aspecten aan de houding van EU en de grote Europese lidstaten was de afgelopen maanden, dat ze niets voelden voor onderhandelingen. De nadruk lag op bewapeningspolitiek waarbij een deel van de wapens en defensie-uitgaven voor Oekraïne was. De pogingen van de VS om tot een deal te komen, werden met argusogen bekeken. Als gevolg van de aanhoudende Russische aanvallen werd er bij de Amerikanen op aangedrongen om weer wapens te leveren aan Oekraïne en nieuwe sancties aan Rusland op te leggen.
Steeds werd gemeld dat de wegvallende Amerikaanse wapenhulp door de EU zou worden aangevuld. Daarbij werd gemakshalve heen gestapt over het feit dat de Amerikaanse middelen kwalitatief noch kwantitatief kunnen worden geëvenaard.
De EU wil de wapenleveranties aan Oekraïne die de VS laten schieten invullen..
De Oekraïens-Europese pogingen om de VS tot nieuwe zeer zware sancties over te halen, lijken te lukken. Iedereen die olie, gas, uranium uit Rusland afneemt kan enorme straftarieven verwachten; 500%. De grote vraag is of dat China op andere gedachten brengt en wat dat voor escalatieverschijnselen in de wereldpolitiek geeft. De voorzetting van wereldwijde escalatie is nabij.
- De Oekraïense bevolking
De Oekraïense bevolking is weer gepeild over de koers van de oorlog. Inmiddels is 56% voor een ‘compromis’. Dat betekent het berusten in de huidige militaire situatie. 16,6% wil daarbij een bevroren grens langs de huidige frontlijn. Nog maar 12,8% wil dat Oekraïne alle grondgebied terug verovert die het sinds 2014 heeft verloren. Dat is een dramatische verandering in de gemoedstoestand van Oekraïne.
Daarbij komt dat de werving van militairen in Oekraïne steeds moeilijker gaat. Het wordt een oorlog gevoerd door arme mannen. De armen moeten naar het front en de rijken weten zich daartegen te beschermen door middel van geld, corruptie en de vlucht naar het buitenland. Dat is een ontwikkeling die steeds grotere spanningen in de maatschappij zal opleveren.
- Hoe verder?
Midden in de zomer van het vierde jaar van de oorlog lijkt niets een bestand of zelfs maar vrede dichterbij te brengen. Het Westen staat in de oorlogsstand en volgens de Duitse kanselier Merz zijn de diplomatieke mogelijkheden uitgeput.
De vooruitzichten voor Oekraïne zijn helemaal niet goed en de bevolking begint zich te bedenken. Het lijkt er op dat Rusland nog een paar maanden gaat doordrukken en dan peilt wat de mogelijkheden tot het winnen van de oorlog zijn. In hoeverre zijn Oekraïne en het Westen dan wel bereid om toe te geven of om te onderhandelen op Russische voorwaarden?
Een somber vooruitzicht.
Graag tot 24 augustus.
