Escaleren om te onderhandelen, gaat dat werken?

Escaleren om te onderhandelen – gaat dat werken?

 De afgelopen tien dagen is het thema onderhandelingen weer in de aandacht gekomen, maar op een vreemde manier. Hierbij doel ik niet op de herinnering van Angela Merkel dat zij in juni 2021, nog voor de oorlog, tevergeefs een vredesinitiatief had voorgesteld.

​Maar wel op de escalerende luchtoorlog. Oekraïne vraagt de VS om Amerikaanse kruisraketten (Tomahawks) om die op doelen diep in Rusland af te schieten. En Rusland is al maanden bezig om Oekraïne op de knieën te bombarderen om zo Oekraïne tot meer concessies te dwingen.

​President Trump ziet er wel iets in om met het ideetje van de Tomahawks in de achterzak met Poetin te bellen. Voor een volgende ronde onderhandelingen. Het is wankel en het is riskant, maar het lijkt echt zo te zijn. Of deze nieuwe escalatie ook onderhandelingen op gang brengt valt nog te bezien.

Dat brengt me op de volgende punten;

• Amerikaanse militaire steun voor Oekraïne?
• Misschien ook de Tomahawk-kruisraket?
• Ontmanteling van de dronepaniek
• Gebiedsontzegging Kaliningrad
• Escalatie aan de oostflank van de NAVO
• Merkels verweer
• Escaleren of onderhandelen?

Amerikaanse militaire steun voor Oekraïne?

Het beleid van Trump heeft in afgelopen juli een nieuwe zwaai gemaakt. Vanaf januari 2025 was de inzet om Rusland en Oekraïne aan het onderhandelen te krijgen. Dat lukte niet zo vlot als Trump het had bedacht. Nu blijkt dat sinds juli Amerikaanse inlichtingen de Oekraïense krijgsmacht informatie bieden om de Russische olieproductie te treffen. Om zo Rusland te bewegen tot inschikkelijkheid bij een nieuwe ronde van onderhandelingen. Misschien heeft dit ertoe bijgedragen dat er onderhandelingen kwamen in Alaska in augustus tussen Rusland en de VS. Toen lagen er plannen voor meer gesprekken. Dat is er niet van gekomen.

Naar we nu weten is er dus een veel verdergaande Amerikaanse deelname aan de oorlog om Oekraïne dan ooit tevoren. Het grootste verschil met het tijdperk Biden is bovendien dat Oekraïne nu een florerende wapenindustrie heeft die zelf drones en raketten produceert die Rusland diep in het achterland kunnen raken. Zoals ik in eerdere updates meldde neemt de Oekraïense wapenindustrie een hoge vlucht. Oekraïne heeft zelfs een kruisraket ontwikkeld met een bereik van 1000 km en een bom van 260 kg. De Long Neptune. Daarnaast heeft het nu ook de eigen Flamengo langeafstandskruisraket.

Het enige wat ontbreekt zijn satellieten. Voor deze informatie is Oekraïne nog steeds afhankelijk. De informatie die het nu krijgt van de VS, maakt het mogelijk om Ruslands strategische vermogen om oorlog te kunnen voeren aan te vallen, door gerichte acties tegen de toevoer van brandstof en munitie. Dat vertraagt, bemoeilijkt en verhindert de aanvoer naar het front maar drijft tevens de prijs van de oorlog verder op. En dat werkt. Intussen zijn minstens 16 van de 38 olieraffinaderijen van Rusland geraakt (soms meer dan één keer). Dieselexport uit Rusland is niet meer mogelijk en brandstof wordt uit Belarus en China geïmporteerd. Ook hier zit de gedachte achter van Oekraïne om Rusland zo naar de onderhandelingstafel te dwingen.

Misschien ook de Tomahawk-kruisraket?
Er is nu een campagne gaande om de Amerikaanse regering over te halen om Oekraïne kruisraketten te leveren van het beproefde model Tomahawk. Deze week wordt achter de schermen hier hard over onderhandeld. Het zijn de roemruchte kruisraketten die zijn gebruikt tegen Irak, (in 1991, 1998, 2003), Servië (1999) en Libië (2011).
De Tomahawk was ook het wapen dat de discussies in Nederland beheerste in het begin van jaren ’80. Toen ging het om een raket bewapend met een kernbom. Dat is nu niet het geval, hoewel er types Tomahawk zijn die ook kernbommen kunnen dragen. De Tomahawk is tegenwoordig een meervoudig bruikbaar, precies geleid, strategisch en tactisch langeafstandskruisvluchtwapen. Als hij ze krijgt, belooft Zelensky er uitsluitend militaire installaties in Rusland aan te vallen. Trump ziet dat dit een escalatie van de oorlog zou worden, maar het biedt ook kansen op een deal.
Trump wekt momenteel de indruk tot die stap bereid te zijn, maar gaat eerst Poetin bellen om hem te waarschuwen en te waarschuwen dat hij moet onderhandelen. Komende vrijdag 16 oktober bezoekt Zelensky de VS en dan moet meer duidelijk worden. Rusland meldt ‘zeer verontrust’ te zijn over deze escalatie. Russische tegenmaatregelen en escalatie van de oorlog liggen voor de hand.

Ontmanteling van de drone-paniek
Eerder wees ik op het werk van Florian Warweg. Dat is een Duitse journalist die onderzoek heeft gedaan naar het voorval met de drie Russische Mig-straaljagers in het luchtruim van Estland.
De vele vage berichten over drones in noord-Europa, zijn ook door Warweg onderzocht. Alles bleek onjuist. Het waren hobbydrones of ballonnen, maar geen, ik herhaal, geen Russische drones. Dat is van groot belang. In de veelvuldige berichtgeving en in regeringsuitingen wordt voortdurend uitgegaan van een Russische hand. Dat is dus niet zo.
Daarbij hoort ook het bericht als zou een schip uit de Russische schaduwvloot al passerende door de Deense wateren drones hebben afgevuurd. De kapitein werd in Frankrijk gearresteerd, maar is vrijgelaten. Ook dit blijkt dus niet waar.
Zoals in eerdere updates beschreven waren er de afgelopen maand aan de oostflank van de NAVO drie soorten incidenten. Ten eerste de drones in het Poolse luchtruim in de nacht van 9 op 10 september. Het wordt het meest waarschijnlijk geacht, maar is nog steeds niet zeker dat dit een actie van Rusland was.
Het tweede geval is die van drie Russische straaljagers die van Petersbrug op weg waren naar de Russische exclave Kaliningrad. De beschuldiging van Estland, en later de NAVO, was dat de toestellen het Estse luchtruim van 12 mijl hadden geschonden. De Finse Golf is echter zo smal dat een twaalfmijlszone niet geldt. Het gaat daar om een driemijlszone, die niet door Rusland is geschonden.

Gebiedsontzegging Kaliningrad
Op 16 juli 2025 werd in Wiesbaden een LANDEURO-conferentie gehouden waar militaire leiders van de NAVO allerlei militaire plannen toelichtten. De conferentie had als thema “Afschrikking aan de oostflank’ en was een symposium voor de Amerikaanse landmachtonderdelen in Europa. Uitgenodigd waren industriëlen, politici en hoge ambtenaren. Aan het woord kwam de Amerikaanse generaal Donahue, de commandant van de Amerikaanse troepen in Europa en Afrika. Donahue zei daar dat hij er zeker van is dat ‘het NAVO-bondgenootschap de Russische exclave Kaliningrad binnen korte tijd militair kan uitschakelen’. In NAVO-jargon gaat het daarbij om de ‘opbouw van een zogenaamde A2/AD-bubbel: een gebied met Anti-Access/Area Denial’.

Het is een militaire strategie die voorkómt dat de vijand een bepaald gebied nog kan gebruiken. Het wordt voor de vijand te gevaarlijk om er te opereren. Het gaat in het geval van de Oostzee en Kaliningrad om gebiedsontzegging. Gebiedsontzegging beperkt de vrijheid van handelen van een tegenstander in een gebied dat onder controle staat. Het gebied dat al onder NAVO-controle staat is de Oostzee. Kaliningrad is daarin een uitzondering. Het is een Russische exclave ingeklemd tussen Litouwen en Polen maar met een kustlijn aan de Oostzee.
Donahue noemde dus letterlijk de exclave Kaliningrad als doel. De NAVO bereidt zich daar op voor, aldus een openhartige generaal die kennelijk toestemming had om dit in het openbaar te stellen. Dat was een duidelijke boodschap, zowel aan Rusland als aan het publiek.

Escalatie aan de oostflank van de NAVO
De schendingen van het luchtruim van Polen in de nacht van 9 op 10 september kunnen worden gezien als beproeving van de NAVO van de voorbereiding van het daadwerkelijk uitvoeren van zo’n beleid. De zich daarna ontwikkelende drone-hysterie blijkt niet op feiten gebaseerd, maar werkt wel mee in het opbouwen van een oorlogsstemming over het Oostzeegebied.
In hoeverre de politiek-militaire druk die momenteel heerst in het Oostzeegebied bewust onderdeel is van deze strategie en in hoeverre Rusland deze strategie moedwillig aan het tarten is, valt niet met zekerheid te zeggen. Feit is dat de openbare uitspraken van Donahue gedaan zijn in juli van dit jaar. De spanningen langs de oostflank bestonden natuurlijk al. Sinds september worden deze naar hogere en gevaarlijker niveaus opgedreven. Het heeft er dus de schijn van dat de NAVO en Rusland in een strijd om Kaliningrad terecht komen.

Dit alles wijst op de veranderde krachtsverhoudingen in het Oostzeegebied. De Oostzee is bijna helemaal een NAVO-zee geworden. Alleen de Russische stad Petersburg en de exclave Kaliningrad hebben toegang tot de Oostzee. Via de wateren rond Denemarken heeft Rusland toegang tot de Noordzee en de Atlantische Oceaan.

Er zijn meerdere actuele en relevante voorbeelden die deze escalatie als gebiedsontzegging kunnen toelichten.
De Poolse premier Tusk is van mening dat het niet in het belang van Polen is om de daders van de ontploffingen van de Nord Stream-leidingen te vinden. Dat waren de gaspijpleidingen die op de bodem van de Oostzee liepen van Rusland naar Duitsland. Ze werden in september 2022 opgeblazen. De daders zijn nog niet gevonden. Op dit moment is een verdachte in Polen in hechtenis genomen. Duitsland heeft zijn uitlevering gevraagd. Het voorarrest is door een Poolse rechter verlengd. Tusk stelde dat het ‘aan de rechter is te besluiten’, maar de pijpleidingen hadden er nooit mogen zijn, voegde hij er aan toe. Het is ook niet erg dat de leidingen er niet meer zijn. Aldus de politieke interventie in de Poolse rechtstaat door de premier zelf.
En in Letland werden deze week 841 Russisch-Letse burgers uitgezet omdat zij niet op stel en sprong kunnen voldoen aan nieuwe immigratieregels. Ze spreken de Letse taal onvoldoende en werken niet mee aan veiligheidscontroles.
De escalatie aan de oostflank van de NAVO heeft een nieuwe stap gezet met een lange luchtpatrouille van Britse militaire vliegtuigen van het noorden in Finland tot Bulgarije. Het doel was het verzamelen van inlichtingen en een waarschuwing aan Rusland.

Merkels verweer
Tegen deze achtergrond van escalatie zagen we plotseling de voormalige Duitse bondskanselier Angela Merkel terug in de pers. Ze kan het niet langer aanzien. Er is in de EU geen enkel politiek initiatief om de spanningen met Rusland te doen afnemen. De tegenstellingen lopen alleen maar hoger op. In een interview met een Hongaars online-kanaal, Partizán, vertelt zij dat zij in juni 2021 in de EU voorstelde om, samen met Macron, directe onderhandelingen met Rusland te beginnen. De Oostzeestaten en Polen wezen dit af. De oorlog begon in februari 2022. Een Poolse politicus van de rechtse PIS-partij bevestigde dat Merkel dit voorstel inderdaad heeft gedaan. Meteen kwamen uit Polen, Estland, Letland en Litouwen woedende reacties op Merkels interview omdat het leek  alsof zij de schuld van de oorlog kregen. Zij waren immers degenen die het voorstel afkeurden. Zo onthulde Merkel een politiek conflict binnen de EU in de zomer van 2021 dat we nog niet kenden. Ze deed een voorstel dat het niet haalde. Helaas…

Escaleren of onderhandelen?
Met de winter voor de deur is de oorlog afgelopen maand geescaleerd. Oekraïne wil nu een van de zwaarste en meest politiek gevoelige wapens kopen van de VS. Het is moeilijk voor te stellen dat de VS het wapen ter beschikking stellen. Dat zal hoogstwaarschijnlijk tot verdere escalatie leiden. Daarvoor stapelen de conflicten zich op.
Tegelijkertijd gaat het om een spelletje ‘niet-met-je-ogen-knipperen’. Zal de Amerikaanse regering de Russische opnieuw tot onderhandelen brengen? Van de EU hoeven we niets te verwachten. Het is de oudgediende en waarschijnlijk uitgespeelde Merkel die onderhandelingen in herinnering roept. We zullen zien.

Graag tot 24 oktober bij de actie van Stop de Oorlog op het Spui in Amsterdam.