Oekraïne en Rusland tussen de drones en de onderhandelingstafel
De afgelopen tien dagen hebben zich in de oorlog in Oekraïne belangrijke ontwikkelingen voorgedaan. De eisen en voorstellen van Oekraïne en Rusland om de oorlog te beëindigen zijn bekend gemaakt. Daarnaast is er zondag een spectaculaire speciale operatie door Oekraïne uitgevoerd op de Russische luchtmacht. Die aanval werd begeleid met inmiddels al drie aanvalsgolven op de brug bij Kerch van de Krim naar het Russische vasteland. Daarnaast wekt de Duitse kanselier Merz de indruk de Taurus-raket aan Oekraïne te willen leveren. Afgezien van het onderhandelen dreigt de situatie weer te escaleren.
De onderhandelingen
Maandag 2 juli presenteerden de oorlogvoerende partijen elkaar een memorandum waarin hun eisen en voorstellen werden verwoord. Als concrete maatregelen besloten zij maandag om meer dan duizend krijgsgevangenen uit te ruilen. Rusland beloofde tien ontvoerde kinderen uit Oekraïne terug te brengen. De ruil van krijgsgevangen is een vervolg op de eerste direct overeengekomen gevangenen ruil van vorige maand. Daarnaast werd besloten eind juni verder te praten als de memoranda zijn bestudeerd.
Deze eerste voorstellen tonen aan beide kanten weinig bereidheid tot vrede. De verschillen in de plannen zijn enorm groot. Ze stemmen somber over de vooruitzichten van de onderhandelingen. Tien dagen geleden stelde ik al dat Rusland de regie over onderhandelingen in handen heeft gekregen en dat Trump’s optimisme tanende is.
Het dringend gevraagde (al was het maar tijdelijke) staakt-het-vuren dat Oekraïne wil, en waar de VS en diverse Europese landen zich bij hebben aangesloten, komt er niet. Een staakt-het-vuren zou rust in Oekraïne brengen. Rusland laat zich de troef van de druk op Oekraïne niet afnemen en bepaalt hiermee ook het tempo van de onderhandelingen door de oorlog voort te zetten. Rusland stelt de (absurde) eis dat Oekraïne de vier door Rusland geannexeerde maar nog niet volledig veroverde provincies ontruimt.
Het enige punt waar beweging in lijkt te zitten is de toegeving van Oekraïne om geen lid van de NAVO te worden. Oekraïne wil dat lidmaatschap nog wel, maar geeft toe dat het afhangt van de andere NAVO-lidstaten. Op dit moment is die unanieme toestemming er hoe dan ook niet. Rusland wil voorkomen dat het Amerikaanse beleid van Trump bij een volgende president wordt teruggedraaid. Daarom houdt het vast aan de oude eis, geen NAVO-lidmaatschap.
De onderhandelingen maken meer kans, of zoals het er nu uitziet, de enige kans, op succes onder de leiding van een sterke partij. Of zo’n partij er is, is inmiddels onduidelijk. De EU doet geen enkele poging. De Duitse kanselier Merz gaat er wel vanuit dat de onderhandelingen nog maanden zullen aanslepen, maar onderneemt niets op diplomatiek vlak. De VN is volledig aan de kant gezet en de Amerikaanse invloed vermindert.
Drone aanval van 1 juni
De Oekraïense geheime dienst heeft op zondag 1 juni een grote stunt uitgehaald. Met behulp van vele kleine drones, verstopt in houten huisjes die in containervrachtauto’s waren vervoerd, werd diep op Russisch grondgebied een zevental luchtmachtbasis succesvol aangevallen. Er zouden 41 Russische bommenwerpers zijn beschadigd of uitgeschakeld. Daaronder toestellen van de strategische atoomwapenluchtmacht. De Amerikaanse regering zou niet op de hoogte zijn gebracht. Het is een grote klap voor Rusland, zeker van propagandistische aard, maar niet alleen dat. Ook in praktisch opzicht blijkt de Russische luchtmacht kwetsbaar voor infiltratie en speciale operaties.
Het riskante effect van deze actie is nog groter. Het bewijst dat de afschrikking met atoomwapens kan worden ondermijnd met speciale operaties, letterlijk onder ieder soort radar of bewaking door. Reden te meer om kernwapens af te schaffen. Of een getergde atoommacht daar ook zo over denkt, moet met angst worden afgewacht.
Als het de bedoeling was de Russische onderhandelingspositie te verzachten zal dat moeten blijken bij de volgende ronde. Het tegenovergestelde lijkt eerder het geval. Nieuwe escalatie ligt in het verschiet.
Naast deze actie was er tegelijkertijd ook een aanval op de brug van Kerch die de Krim met Rusland verbindt. Vandaag, 4 juni, is voor de derde keer zo’n aanval uitgevoerd.
Eerdere aanvallen
De aanval van 1 juni is vooraf gegaan door een groot scala van aanvallen over en weer. De Russische aanvallen krijgen in onze landen de meeste aandacht, maar ze zijn zeker niet de enige. Ook Oekraïne doet tal van aanvallen op Russische militaire bases en ook op burgervliegvelden.
Rusland gebruikte eind mei aangepaste Iskander-raketten. De aanpassing houdt in dat de Patriot-afweerraketten er geen verweer meer op hebben.
Trump ontstak in woede na een Russische aanval en dreigt met nieuwe sancties.
Duitse beperkingen opgeheven
De Duitse kanselier Merz heeft gezegd dat de wapens die Duitsland aan Oekraïne zal geven niet langer de beperkingen in het bereik kennen die de vorige Duitse regering had opgelegd. Dat betekent dat Duitse wapens op Russisch grondgebied kunnen worden ingezet. Daarmee wordt het mogelijk dat Merz toestemming zal geven om de middellangeafstandsraket Taurus, van Duitse makelij, aan Oekraïne ter beschikking te stellen. Daarmee kunnen Russische bevoorradingspunten diep in Rusland worden aangevallen. Zover is het nog niet, maar het zou een ernstige escalatie in de oorlog zijn.
De Britse premier Starmer heeft inmiddels 100.000 drones beloofd aan Oekraïne, over een jaartje, april 2026.
De Oekraïense werkwijze
De landmacht houdt amper nog stand aan het front.
Ook daardoor krijgt de stroming in de Oekraïense staat rondom generaal Boedanov van de geheime dienst krijgt meer macht. Deze stroming leek nooit al erg voor onderhandelingen te zijn. Oekraïne heeft besloten om gedurfde maar relatief goedkope aanvallen uit te voeren tot diep in Rusland.
Zij blijft geloven dat Rusland door een verlengde oorlog met droneaanvallen vanuit Oekraïne of door middel van speciale operaties in Rusland wezenlijk kan worden verzwakt. Dat is na drie jaar oorlog niet gelukt. Het valt te betwijfelen of dat nu wel het geval is. Deze stroming wordt aangemoedigd door Europese landen.
Misschien wordt er op gerekend dat het Rusland tot een milder standpunt aan de onderhandelingstafel brengt. Dat moet worden afgewacht.
Graag tot de volgende update op 14 juni.
Guido van Leemput
