Wordt de NAVO de Oekraïne-oorlog in gezogen?
De afgelopen tien dagen is als gevolg van de oorlog in Oekraïne een aantal ontwikkelingen in een stroomversnelling gebracht. Dat zijn vooral veranderingen in de internationale tegenstellingen in de wereldpolitiek. Het gaat om een nieuwe botsing van de grootmachten, zoals die uit de oorlog in Oekraïne zullen blijven voortvloeien als die oorlog niet snel stopt. Naast de vorige keer al besproken nieuwe macht die zich rondom China vormt en waarvan Rusland profiteert is er een tweede belangrijke ontwikkeling. Dat is de druk van de oorlog op de toenemende spanningen ín de NAVO. De conclusie ervan is dat de oorlog in Oekraïne een nieuwe fase in de escalatie heeft bereikt.
Over onderhandelingen om de oorlog tot een onderhandeld einde te brengen is de afgelopen tien dagen weinig meer vernomen.
Dat brengt me op de volgende onderwerpen
- De schending van het Poolse luchtruim
- Spanningen ín de NAVO aanwakkeren
- De Amerikaanse positie
- Een Europese vredesmacht in Oekraïne
- No-fly zone
- Militaire ontwikkelingen
- Veiligheidsgaranties voor iedereen
De schending van het Poolse luchtruim
In de nacht van 9 op 10 september drong een onbekend aantal Russische drones het Poolse luchtruim binnen. Er wordt een aantal van 19 maar ook 23 genoemd die stuk voor stuk gedurende de gehele nacht Polen invlogen. Er zouden 15 plaatsen zijn geteld waar een drone is neergekomen. Het ging om heel kleine en onbewapende Gerbera-drones waarvan er vijf stuks door zwaar NAVO-geschut, een F-35-bommenwerper, uit de lucht zijn gehaald.
Volgens sommige bronnen waren de Russische drones op weg naar bases waar de NAVO goederen voor Oekraïne overslaat. De drones waren niet bewapend en daarmee wordt geconcludeerd dat het een proef was (of zou kunnen zijn) om de luchtafweer van Polen en bondgenoten te testen en gedetailleerde kennis er over te verwerven.
Het was niet de eerste keer dat Russische toestellen het luchtruim van een NAVO-land binnenvlogen en daarmee de vraag opriep of het een regelrechte aanval op een NAVO-land was. Het was wel de eerste keer dat er met zware middelen, zoals de Nederlandse F-35 bommenwerpers, werd gereageerd. Het was ook de eerste keer in deze oorlog dat Polen de NAVO-raad in spoedzitting bijeen wilde roepen in het kader van een artikel 4 procedure. Daarvan kwam het uiteindelijk niet. De bijeenkomst had in een reguliere vergadering plaats.
Vooralsnog houdt de NAVO het op roekeloos Russisch gedrag. Aangenomen wordt ook dat nadere vergelding door de NAVO niet te verwachten is omdat er weinig schade is aangericht en er geen doden zijn gevallen. Inmiddels is ook in Roemenië een Russische drone korte tijd het luchtruim in gevlogen.
De officiële zoektocht naar de motieven gaat verder. Dat meldden afgelopen vrijdagmiddag NAVO-secretaris-generaal Rutte en de militaire commandant van de NAVO in Europa, de Amerikaan Alexus Grynkewich. De onduidelijkheid over de ware toedracht of motieven verhinderde de NAVO niet een nieuwe operatie te beginnen onder de naam Eastern Sentry. Een aantal Europese NAVO-landen werkt samen om het luchtruim van de oostelijke flank van de NAVO beter te verdedigen.
Spanningen ín de NAVO aanwakkeren
Naast de kans dat het een serie van fouten in het elektronisch besturingssysteem zou kunnen zijn én de theoretische mogelijkheid dat het een stiekeme operatie van Oekraïne was om onder een valse vlag deze actie uit te voeren en de NAVO dieper in de oorlog te lokken, ga ik er van uit omdat daar geen concrete aanwijzingen voor zijn, dat het een moedwillige Russische operatie was.
Die zou de volgende doelen kunnen hebben gehad;
- De reactiesnelheid en militaire reactiemogelijkheden bestuderen van Polen en het bondgenootschap.
- De verwarring en de meningsverschillen in de NAVO vergroten. Met name over de vraag; zijn de VS bereid gezamenlijke vervolgmaatregelen te nemen? Dat is hoe dan ook aan belangrijke kwestie. Rusland zou er ongetwijfeld geen enkele moeite mee hebben als de NAVO kraakt, scheurt, breekt. Dat te bevorderen met deze aanval is de moeite waard uit Russisch perspectief.
President Zelensky van Oekraïne opperde dat het een truc van Rusland is om de luchtverdediging van Polen en andere Navo-landen te versterken en die luchtafweer daarom niet aan Oekraïne te kunnen geven.
De Amerikaanse positie
De reactie van de Amerikaanse regering op de drones in Polen was lauw, het zou een vergissing kunnen zijn, stelde Trump.
Daarnaast is duidelijk dat de VS Oekraïne nog wel wapens wil leveren, als het ze niet hoeft te betalen. Dat moet Oekraïne doen. In de praktijk betekent dat dat de rekening naar Europese landen gaat. De Amerikaanse regering vindt dat de Russische politiek tegenover Oekraïne niet goed is, maar Rusland heeft, volgens vice-president Vance ‘heel veel olie, heel veel gas en heel veel minerale rijkdommen.’
De Amerikaanse regering heeft in antwoord op de falende onderhandelingen en het Europese verzoek op steun bij de installatie van een vredesmacht geantwoord dat Europa eerst moet ophouden olie uit Rusland te betrekken. Daarbij gaat het om landen Turkije, Slowakije en Hongarije, die al jaren dwars liggen in de NAVO en de EU en afhankelijk zijn van Russische olie. Als zij bewogen worden tot het stoppen van import van Russische olie heeft Trump nóg een voorwaarde. Europa moet de invoer van goederen uit China belasten met een importtarief van 100%. Als dat allemaal geregeld is, dan willen de VS wel aanvullende sancties tegen Rusland nemen. Rusland hoeft dus alleen maar af te wachten wat er gaat gebeuren want de ruzies in de NAVO liggen op straat.
Een Europese vredesmacht in Oekraïne
Tien dagen geleden was er in Parijs een topconferentie van Europese landen én NAVO-baas Rutte over de Europese militaire inzet na een vredesakkoord in Oekraïne. Deze planning vloeit voort uit het idee dat een vredesakkoord met Rusland moet worden bewaakt door een westerse vredesmacht. De voorbereidingen daartoe zijn in de loop van dit jaar begonnen en hebben nu tot een plan geleid, waarvan alleen de doelstellingen bekend zijn gemaakt.
De bedoeling is dat een troepenmacht in Oekraïne wordt opgesteld mét Amerikaanse militaire steun. Zesentwintig Europese landen hebben zich achter het militaire plan gesteld dat in de details geheim is maar dat vier algemene doelstellingen heeft. Inmiddels weten we door middel van een brief van de regering Schoof wat die doelstellingen zijn.
- Het herstel van de Oekraïense strijdkrachten.
- Het bijdragen aan veiligheid in de lucht, op zee en op land.
- Het efficiënt en grootschalig opbouwen van Oekraïense strijdkrachten.
- Het tonen van politieke en militaire betrokkenheid door middel van militaire presentie dat Rusland wordt afgeschrikt.
De Nederlandse regering heeft volgens premier Schoof wel een plan over de eigen deelname, maar daarover wordt nog niets bekend gemaakt. Omdat het nog niet aan de orde is. Rusland laat er geen twijfel over bestaan dat het niet aan de orde komt omdat het niet akkoord zal gaan.
Ondertussen voert Nederland de wapenleveringen verder op.
No fly zone
De discussie over de uitwerking van dit Europese plan heeft na de gebeurtenissen in Polen een vlucht genomen. Eén van die plannen is het instellen van een no fly-zone in het westen van Oekraïne. Dat zou betekenen dat de Russische luchtmacht, Russische raketten of drones niet meer mogen vliegen in het luchtruim van West-Oekraïne (ten westen van een nog in te stellen breedtegraad). Als dat toch gebeurt zullen de landen die de zone instellen deze vliegende voorwepen uit de lucht schieten. Als dát gebeurt is een nieuwe stap op de escalatieladder gezet. Dat is de consequentie van het instellen van zo’n zone. In dat geval doet het Westen daadwerkelijk mee aan de oorlog in Oekraïne. De vraag is wat Rusland dan doet.
De Poolse minister van Buitenlandse zaken Sikorski stelt dat de stroming in de NAVO die een no-fly zone boven het westen van Oekraïne wil sterker is geworden. Sikorski maakt in ieder geval deel uit van deze stroming. In Nederland zijn met name de politieke partijen Volt en D66 voorstander.
Militaire ontwikkelingen
De recente militaire ontwikkelingen geven aan dat aan het lange front in het oosten van Oekraïne Rusland stapvoets vorderingen maakt. Maar de luchtoorlog op elkaars wapenindustrieën en bevoorradingssystemen gaat volop door. Nadat Rusland eerder de vertegenwoordigingen van de EU en Engeland had geraakt, heeft het nu ook het parlement van Oekraïne gebombardeerd.
De presentatie van de Oekraïense Flamingo-langeafstandskruisraket is een aankondiging dat deze strategie van bombardementen in Rusland zal worden opgevoerd in de komende tijd. Oekraïne zou een Russische basis op de Krim hebben beschoten. Rusland doet zijn best om de Flamingo-fabriek en opslaghallen te vinden en te raken. Ook is Rusland bezig de Turkse Al Bayraktar-drones te raken.
Veiligheidsgaranties voor iedereen
Op dit moment lijkt een einde van de oorlog ver weg. Rusland probeert Oekraïne op de knieën te dwingen door de oorlog te verlengen en geen krimp te geven over veiligheidsgaranties door het Westerse kamp.
Het Westerse kamp raakt verder verdeeld. De Amerikaanse regering watertandt van de Russische grondstoffen, ze hebben toegang tot de Oekraïense grondstoffen al afgedwongen. Europese landen zijn verdeeld en die verdeeldheid wordt alleen aangewakkerd door de Amerikaanse terughoudendheid en de eigen onmacht. Ondertussen is er een Europese stroming die propaganda voert voor het nemen van verdere stappen op weg naar directe deelname in de oorlog.
Wat nodig is is een plan, Europees of niet, dat een vredesmodel schetst voor Oekraïne en de rest van Europa. Met veiligheidsgaranties voor iedereen. Daar moet de discussie over gaan.
Tot de 24e september op het Spui in Amsterdam.
Luister naar deze podcasts op Spotify.
