25-01-2025
Webinar Kernwapens Global Woman for Peace Against NATO
1. Inleiding
In deze korte inleiding zal ik een paar actuele punten behandelen van de Nederlandse kernwapenpolitiek.
Er bestaat geen politieke druk meer van een beweging, zoals bijvoorbeeld lang geleden. Het onderwerp van kernwapens in Nederland wordt de laatste jaren zo nu en dan besproken in het Nederlandse parlement, vooral als gevolg van vragen die worden gesteld door de Socialistische Partij en een enkele hoorzitting die ook door de SP is geïnitieerd. Alles wat hier gesteld wordt is op basis van schriftelijke informatie van de regering verkregen als gevolg van Kamervragen. Dat brengt me op aantal deelonderwerpen:
2. Geschiedenis van de kernwapens in Nederland
Tot de jaren 1990 van de 20ste eeuw had Nederland zes verschillende kernwapens op ten minste vier atoomwapenopslagplaatsen. Na de Koude Oorlog werden vijf van die kernwapentaken afgestoten, maar bleef er één over. Dat was de atoombom voor de F-16 van de luchtmacht.
Politiek hoogtepunt was de parlementaire meerderheid die een motie van de SP kreeg. Eind 2013 besloot het parlement dat de vervanger van de F-16 geen nucleaire taak mag hebben. Dat was een streep door de rekening want vanaf het begin van de Nederlandse ontwikkeling bij de bouw van de F-35, in 2002, was het duidelijk dat de F-35 een atoomtaak zou krijgen.
De meerderheid voor deze motie verbrokkelde na de Russische invasie in de Krim, in maart 2024.
3. De komst van de F-35
De F-35 is in 2019 in gebruik genomen door de Nederlandse luchtmacht. De F-35 krijgt een nieuwe kernbom de B-61-12, dat was uit de internationale literatuur bekend. Die kernbom wordt als een modernisering beschouwd omdat de bom tegen een kleiner doel dan voorheen kan worden gebruikt. Ook daarom is aangedrongen op transparantie over deze modernisering.
4. Transparantie
In 2022 werd opnieuw een motie van de SP aangenomen die vroeg om informatie over de modernisering van kernwapens in Nederland. De regering stelt dat de B-61-12 geen modernisering van het kernwapenarsenaal betekent, maar een aanpassing van het type B-61 in het kader van het Life Extension Program (LEP).
De Verenigde Staten hebben immers, zo stelt de regering, reeds in 2010 in de Nuclear Posture Review benadrukt dat het levensduurverlengingsprogramma gericht is op de aanpassing van Amerikaanse kernwapens en geen nieuwe militaire capaciteiten oplevert. Daarom is het volgens de Nederlandse regering ook niet nodig meer te vertellen dan nu het geval is. In de reactie op de motie heeft de regering gesteld dat Nederland ‘er naar blijft streven om binnen de kaders van de bondgenootschappelijke afspraken zo transparant mogelijk te zijn’.
5. NAVO kernwapengenootschap
Zolang kernwapens bestaan in de wereld, blijft de NAVO een nucleaire alliantie en blijft nucleaire afschrikking een essentiële rol spelen bij het behouden van strategisch evenwicht en het voorkomen van de inzet van kernwapens. Nederland is en blijft voor deze nucleaire afschrikking volledig gecommitteerd aan de NAVO, en geeft hier invulling aan met de kernwapentaak. Het fundamentele doel van de bondgenootschappelijke nucleaire afschrikking is om vrede te bewaren, dwang te voorkomen en agressie af te schrikken. Aldus de Nederlandse regering.
6. Nuclear sharing
De Nederlandse regering heeft geaccepteerd dat de Nederlandse luchtmacht kernwapens kan of moet gebruiken. Daarvoor worden Nederlandse piloten opgeleid. Deze praktijk wordt het delen van kernwapens genoemd. Daarmee is Nederland onderaannemer in het beheer en mogelijk gebruik van kernwapens.
De juridische basis daarvoor is geregeld bij de totstandkoming van het Non-Proliferatieverdrag, eind jaren 60. De formule van de regering is dat ‘Geen van de verdragspartijen formeel bezwaar heeft aangetekend tegen de afspraken bij de ondertekening van het verdrag in 1968, de inwerkingtreding in 1970 of in de decennia daarna. De afspraken zijn niet in strijd met het NPV.’
7. Oefenen met kernwapens – Steadfast Noon
In 2020 heeft de NAVO voor het eerst bekendgemaakt dat er een jaarlijkse oefening met nucleaire dimensie plaatsvindt. Hierbij is de naam van de oefening, Steadfast Noon, bekendgemaakt of toegegeven.
Aan deze oefening namen ook vliegtuigen deel vanuit landen verspreid over het bondgenootschap. Het is aan bondgenoten zelf om bekend te maken of zij deelnemen aan deze oefening. Nederland heeft, net als vorig jaar, deelgenomen met een eenheid van de vliegbasis Volkel. Aldus de regering.
8. Ongelukken
And then there is the risk of accidents. However, the nuclear bombs do increase the risk of nuclear incidents. In 2022 there was a report that a nuclear weapon accident had happened at Volkel. A photo had surfaced of a bended B-61-11 nuclear bomb with kind of patches over the nose. The Federation of American Scientists determined that the photo was taken in Volkel. The Dutch government denied everything and had asked the Americans what had happened. The Americans reported that it was an exercise and nothing was said about Volkel. Nothing wrong.
9. Kunstmatige intelligentie en kernwapens
Hoewel hierover vragen zijn gesteld is hierop geen concreet antwoord gekomen.
10. Hacking
Datzelfde geldt voor het risico op hacking van de nucleaire infrastructuur. Formeel antwoord: ‘De bescherming van militaire infrastructuur tegen cyberaanvallen heeft de hoogste prioriteit. Dit geldt uiteraard ook voor de infrastructuur die van belang is voor de uitvoering van de Nederlandse kernwapentaak.’
11. Noodzaak van een paneuropese vredesstrategie
Een onderwerp ter discussie.
Guido van Leemput
