Kijk op de oorlog op 4 april 2025
Is de 76ste verjaardag van de NAVO de laatste?
Vandaag wordt de NAVO 76 jaar en ze is in crisis. Dit is niet de eerste crisis in die 76 jaar, maar wel de ergste. De vraag is óf de NAVO uit deze impasse komt. De problemen in de NAVO zijn onderdeel van een crisis in de hele Trans-Atlantische wereld. Die schudt inmiddels op haar grondvesten. Naast de tarievenoorlog die afgelopen week door de VS in een hogere versnelling is gebracht, is er de vraag of de VS Groenland van trouwe bondgenoot Denemarken gaan afpakken.
De directe aanleiding van de veranderingen zijn het nationalistische en ook imperialistische programma van de nieuwe Amerikaanse regering Trump. Daarin zijn een paar hoofdpunten te onderscheiden. De winst voor de Amerikaanse bedrijven verhogen; de invloed van China in de wereld terugdringen; de rekening voor de bewapening bij de NAVO-landen van de EU leggen. Een einde aan de oorlog in Oekraïne maken, waarschijnlijk. Misschien.
Over twee maanden komen alle NAVO-leiders bijeen voor een topconferentie in Den Haag en dan moet secretaris-generaal Rutte de NAVO bij elkaar zien te houden. Gaat dat lukken en als het niet lukt, wat dan?
Dat brengt me op de volgende punten
- Een einde aan de oorlog in Oekraïne
- De rekening van het Amerikaans militarisme voor de EU
- De invloed van China in de wereld terugdringen
- Amerikaanse steun aan Israël door het bombarderen van Jemen
- De NAVO als overbodige club?
Een einde aan de oorlog in Oekraïne?
Sinds enkele weken wordt er onderhandeld tussen de VS en Rusland, Oekraïne doet mee als junior partner van de VS, of vazal. Er is inmiddels een formele overeenkomst om voor een periode van dertig dagen om geen energievoorzieningen van elkaar aan te vallen. Die overeenkomst komt met pijn en moeite op gang. Er wordt wederzijds geklaagd dat de ander de overeenkomst schendt.
Daarnaast gaan de onderhandelingen over het opnieuw van kracht worden van de graandeal. Dat is een overeenkomst die in 2022 overeengekomen was, maar in 2023 door Rusland beëindigd. Als onderdeel van het herstel van deze overeenkomst wil Rusland een einde van de boycot van een Russische landbouwbank. Over deze boycotmaatregel moeten ook de landen van de EU beslissen. Er is op dit moment geen aanleiding te geloven dat de EU dat willen.
Volgende week zijn er nieuwe onderhandelingen in Istanboel. Er gaat zelfs een Russische regeringsvertegenwoordiger naar de VS. Dan gaat het om genoemde punten en om een paar ‘irritaties’ tussen de grootmachten. Er wordt gestreefd naar normalisering van de betrekkingen.
Ondertussen heeft Trump op zijn bekende wijze gezegd dat Poetin hem ‘over de zeik joeg’ en de Russen lieten weten dat de Amerikanen niet willen werken aan de grondoorzaken van de oorlog. Dat werd niet verder toegelicht. Duidelijk is dat er haperingen zijn.
De door Trump later als sarcastische genoemde aankondiging om de oorlog in 24 uur te beëindigen, is inmiddels overgegaan in een door hemzelf aangegeven tijdschema van 100 dagen. Vanaf zijn inauguratie op 20 januari gerekend heeft hij nog een goede twee weken.
De verwachting is kortom dat de onderhandelingen nog maar net zijn begonnen en lang gaan duren. Rusland immers heeft de tijd totdat de Oekraïense wapenvoorraden echt op zijn. De VS bevoorraden niet meer en de Europese landen beschikken niet over de voorraden om de Oekraïense bewapening op oorlogspeil te houden. Dan is er nog het kernpunt; het tekort aan Oekraïense manschappen. Als klap op de vuurpijl heeft de Russische regering een mobilisatieplan uitgevaardigd. Op 15 juli moeten er 160.000 nieuwe rekruten opkomen.
De militaire en politieke situatie voor Oekraïne is penibel. De beste oplossing is een goede vredesovereenkomst. Het is totaal onduidelijk of dat er in zit. Duidelijk is wel dat de berichten uit Oekraïne en de EU stellen dat dat er niet in zit.
Rekening van het Amerikaans militarisme voor de EU
Met de speeches van de Amerikaanse minister Hegseth en vice-president Vance, half februari brak in de EU paniek uit. Hegseth brak geheel met het Oekraïne-beleid van zijn voorganger en Vance maakte de EU bittere verwijten. Trump begon eisen te stellen aan bondgenoten: Betalen.
NAVO-secretaris-generaal Rutte was al in december ingelicht door Trump over diens plannen en daarmee doordrongen was van het belang een alarmklok te luiden. De Russen kunnen, zullen, landen van de EU aanvallen en daarom moeten we noodpakketten in huis halen en enorme verhoging van de defensiebegrotingen doorvoeren.
Trump had het over 5% van het BBP voor Defensie. Een percentage dat zelfs de VS niet halen.
Voor Rutte was duidelijk dat als hij de NAVO wilde redden, alle NAVO-landen een enorm bewapeningsprogramma moeten opzetten. De EU onder leiding van de nieuw aangetreden havik Kaja Kallas kwam twee weken na de Amerikaanse berichten van Vance en Hegseth met een programma dat ReArm EU heette. Daarin werd voor een totaalbedrag van 800 miljard euro
Met dit programma moeten de EU landen die meestal ook lid van de NAVO zijn hun defensiebegroting met 1,5 procentpunt verhogen. Er vanuit gaande dat ze al 2% uitgeven aan Defensie, komt dat op 3,5%.
Daarnaast worden nieuwe aanpassingen in het staande EU-cohesiebeleid aangebracht. Deze mogen binnenkort ook ingezet worden voor civiel-militaire toepassingen. Daarmee kan Trump op de NAVO-top in Den Haag worden toegesproken. Of het genoeg is, moet dan maar blijken. Of het de NAVO bij elkaar houdt, ook.
Een ander Europees zwart gat was het volledig ontbreken van een visie op een politiek einde aan de oorlog. Wat de VS nu hebben afgedwongen, onderhandeling, is voor de EU paniek. Alleen oorlogskoorts is in de mode. Die oorlogskoorts heeft als functie om de Amerikaanse regering en het wapencomplex tegemoet te komen; tegelijk de illusie te wekken dat er gewerkt wordt aan een Europese poot in de NAVO, en tenslotte Oekraïne de illusie verkopen dat ze beschermd wordt door de landen van de EU.
Op dit moment, tijdens de onderhandelingen met ongewisse uitkomst, en tijdens de vorming van de nieuwe verhoudingen in de Trans-Atlantische wereld maken de landen van de EU en de EU zelf veel lawaai over de militaire plannen die zij opzetten. Een geruststellingsmacht in Oekraïne; en het bewapeningsplan ReArm dat inmiddels een aangepaste naam heeft gekregen, Readiness 2030.
Of er van al deze plannen op korte termijn veel terecht moet maar worden afgewacht.
Andere Amerikaanse buitenlandpolitiek
Inmiddels stimuleren de VS de Israëlische genocide met adviezen en wapens. Ook met begeleidende bombardementen op Jemen van waaruit de Houthi’s actief verzet ondernamen tegen de Israëlische vernietiging van het Palestijnse volk. De VS bombarderen er op los.
Daarnaast brengen ze extra vliegdekschepen in het gebied van de Arabische Zee. Bovendien worden er B-2 langesafstandsvliegtuigen op de basis Diego Garcia in de Indische Oceaan geplaatst. Die zijn bedoeld als dreiging tegen Iran. Iran is ook nog een oud doelwit van de Israëlische premier Netanyahu. De aanleiding is het aflopen van een ultimatum in het najaar over de verrijking van verarmd uranium. Dat ultimatum is geformuleerd in een resolutie van van de Veiligheidsraad.
Daarnaast is vorige week een memorandum van het Pentagon dat de volle Amerikaanse aandacht op China vestigt.
De toekomst van de NAVO
Op de 76ste verjaardag van de NAVO is het niet alleen zeer de vraag welke koers de NAVO neemt en of die veranderingen houdbaar zijn voor de komende jaren. Het opdrijven van de militaire kosten; de nog verdere militarisering van de hele maatschappij; het vijandbeeld tegen tal van landen zonder te werken aan het temperen van de spanningen. Het Amerikaanse solobeleid dat uiterst recht, imperialistisch en militaristisch is. Dat alles beproeft de samenlevingen van Europa en de VS.
Voor vele landen in het mondiale zuiden is dit niet nieuws, maar de Europese bevolking zal op korte termijn een vreedzaam alternatief moeten afdwingen, voordat we in een Europese oorlog worden gerommeld. Zoek snel een vreedzaam alternatief voor de NAVO!
Guido van Leemput
