Call for action: stuur die brief terug!
Eind september krijgt elke 17-jarige een tweede dienstplichtbrief, met de uitnodiging om aan een enquête over werken bij Defensie deel te nemen. Het leger wil zo nieuwe soldaten werven en een bestand met informatie over jongeren en hun interesses en talenten aanleggen.
Wij roepen op hier niet aan mee te doen en deze brief te verscheuren of retour te sturen. Kies voor vrede, weiger mee te werken aan oorlogsvoorbereiding!
Hoe doe je mee?
-
- Zodra je de brief binnen hebt: maak op creatieve wijze een retourzending (bijvoorbeeld met een boodschap dat je weigert mee te doen) naar het Ministerie van Defensie of verscheur de brief gewoon;
- Film het proces en deel dit op social media als je je daar comfortabel bij voelt. Gebruik de hashtags #wordgeenkanonnenvoer en/of #zwemnietindeoorlogsfuik. Houd er rekening mee dat je negatieve reacties kunt krijgen.
- Tag ons en stuur ons de link of je video via info@nieuwevredesbeweging.nl
- Deel je filmpje en deze oproep met anderen.

"We hebben een historische kans op vrede met Rusland laten lopen in 1989, we hebben de Russische inval in Oekraïne niet weten te stoppen met diplomatiek overleg, en we zijn in een ongekende oorlog terecht gekomen. En het allerergste daarvan is dat de gewone soldaten het werk moeten opknappen. Ik kan dat niet verdragen." - Willem de Haan
Word geen kanonnenvoer
Een oorlog kent geen winnaars. Trauma zit aan alle kanten van het front. En trauma blijft, lang nadat de bommen gestopt zijn te vallen. Trauma kan het hart van een samenleving wegknagen.
“Als je aankomt op het centraal station in Kiev is het eerste wat je overal ziet: jonge mannen die ledematen missen of in een rolstoel zitten. Je wordt meteen geconfronteerd met de gevolgen van de oorlog.” [Bron: Trouw 02-09-2025]

Wat oorlog met je doet. PTSS ligt op de loer
Hoe werkt oorlogspropaganda
De politiek en de media bedient zich van oorlogspropaganda. Je ziet het nu overal om je heen. Mark Rutte, NAVO topman, lijkt wel te verlangen naar de derde wereldoorlog. Hij kan alleen maar praten over verdere militarising van de samenleving en escalatie van het conflict met Rusland.
Typische oorlogspropaganda:
- wij willen geen oorlog
- het andere kamp is begonnen
- de vijand lijkt op de duivel
- wij vechten voor een nobele zaak
- wie aan ons verhaal twijfelt is een verrader.
Vragen en antwoorden
Wat houden de brief en enquête in?
In april hebben alle 17-jarigen al een dienstplichtbrief gehad. Die wordt jaarlijks verstuurd, met de mededeling dat je bent ingeschreven voor de dienstplicht, maar niet wordt opgeroepen. Dit omdat de zogenaamde opkomstplicht – het daadwerkelijk in dienst moeten gaan – sinds 1997 is opgeschort. Defensie wil daarnaast aan alle 18- tot 27-jarigen een enquête sturen om te peilen of je bij Defensie zou willen werken en wat dan je interesses en talenten zijn. Zo probeert de krijgsmacht meer jongeren te werven en een bestand met informatie over personen op te bouwen. Een volgende stap na zo’n enquête is een uitnodiging om je aan te melden bij Defensie.
Om deze enquête te mogen versturen moet echter eerst de wet worden aangepast. De zogenaamde ‘Wet op de defensiegereedheid‘ die de regering eerder dit jaar voorgesteld heeft moet dit regelen. De enquête die nu naar 17-jarigen wordt gestuurd is een pilot-project hiervoor. Defensie mag namelijk wel een tweede dienstplichtbrief versturen.
Is invullen van de enquête verplicht?
Nee, invullen van de enquête gebeurt op vrijwillige basis. Je hoeft niet deel te nemen en er zijn geen (juridische) gevolgen als je niet meedoet. Doe je wel mee dan verstrek je persoonlijke informatie aan Defensie. Defensie wil die informatie gebruiken om gericht jongeren te kunnen werven. Als dit onvoldoende lukt wordt het invullen van een enquête later mogelijk wel verplicht gesteld.
Hoe zit het met de dienstplicht?
De dienstplicht bestaat nog steeds, sinds 2020 niet alleen meer voor jongens, maar voor alle genders. Iedereen die 18 wordt wordt dan ook ingeschreven als dienstplichtige. De zogenaamde ‘opkomstplicht’ is echter afgeschaft. Je wordt dus niet opgeroepen om daadwerkelijk voor een keuring te komen en in het leger te gaan.
De laatste jaren pleiten diverse politieke partijen ervoor de opkomstplicht weer te activeren en de dienstplicht dus weer daadwerkelijk uit te gaan voeren. Hier zijn echter geen concrete plannen voor, en Defensie zelf heeft al laten weten een nieuwe dienstplicht niet te zien zitten. De krijgsmacht wil wel veel nieuwe militairen werven. Als dat onvoldoende lukt kan er wel meer druk op jongeren uitgeoefend gaan worden om soldaat te worden.
Kan ik dienstweigeren?
Nee, officieel niet. Toen de opkomstplicht nog bestond en je dus actief in dienst moest kon je een beroep doen op de Wet gewetensbezwaren militaire dienst als je principiële bezwaren hebt tegen geweld en het doden van medemensen. Als je gewetensbezwaar door een commissie erkend werd kon je een vervangende civiele dienstplicht vervullen. Mensen die om andere (politieke) redenen niet in dienst wilden konden geen beroep doen op een gewetensbezwaar.
Zolang de opkomstplicht niet van kracht is kun je geen beroep doen op die Wet gewetensbezwaren. Als je in reactie op de dienstplichtbrief laat weten dat je nu al wil aangeven dat je nooit in dienst wilt krijg je antwoord dat dat nu niet kan. Als de opkomstplicht weer wordt ingesteld kan dit wel weer. Ook al wordt het niet erkend het kan wel zin hebben om nu al bezwaar te maken, zie ook deze brochure.
Waarom willen mensen niet het leger in?
Er zijn veel diverse, persoonlijke redenen waarom mensen dienst willen weigeren of nu niet bij Defensie willen werken, zoals:
- geen geweld willen plegen, andere mensen niet willen doden;
- niet willen meewerken aan oorlog en militair geweld;
- niet willen vechten voor een staat;
- niet willen meewerken aan militair beleid ten koste van de rest van de wereld, het klimaat en de aarde;
- geen orders en bevelen willen opvolgen;
- religieuze of andere levensbeschouwelijke redenen;
- niet dood of gewond willen raken of trauma’s willen oplopen.
Wij denken dat gebruik van geweld geen oplossing kan zijn voor internationale problemen en dat het huidige beleid van oorlogsvoorbereiding, meer militaire uitgaven en het uitbreiden van het leger niet de juiste weg is. Wij staan voor dialoog en de-escalatie, voor het beschermen van mensenrechten, het bevorderen van internationale rechtvaardigheid en het handhaven van het internationaal recht.
Waarom zou ik de enquête niet invullen?
Defensie gebruikt deze enquête om gericht jongeren te kunnen werven en om een bestand op te bouwen met informatie over interesses en talenten van jongeren. Dit hoort nadrukkelijk bij het huidige beleid om het leger uit te breiden, veel meer wapens te kopen en de samenleving voor te bereiden op oorlog. Dit is een koers die alleen maar leidt tot meer geweld en meer gevaren en die nooit vrede en rechtvaardigheid zal brengen. Door de enquête in te vullen doe je mee met dit beleid van escalatie en oorlogsvoorbereiding.
Is een grotere krijgsmacht niet nodig voor onze veiligheid?
De regering doet net alsof het Nederlandse leger jarenlang verwaarloosd is en zaait angst over de dreiging van Rusland. Feitelijk gezien klopt hier niets van. De militaire uitgaven en kracht van de NAVO en de Europese Unie zijn al vele malen hoger dan de Russische uitgaven. NAVO-landen zijn verantwoordelijk voor 55% van de wereldwijde militaire budgetten. Het lukt Rusland, dat de wapenproductie nu tot het uiterste opgevoerd heeft, al drie jaar niet om Oekraïne te veroveren. Rusland moet uiteraard zo snel mogelijk zijn troepen terugtrekken uit Oekraïne en stoppen met dreigende taal tegen andere buurlanden, maar er is geen sprake van een serieuze dreiging naar EU- en NAVO-landen. We denken bovendien dat grotere legers en een wapenwedloop niet zullen bijdragen aan het voorkomen van oorlog. Een oorlog voorkom je niet door die voor te bereiden maar door je in te zetten voor vrede, dialoog, ontwapening en rechtvaardigheid.
Is Defensie een goede werkgever?
Defensie werft graag jongeren met beloftes over bijvoorbeeld het betalen van niet-militaire opleidingen of het behalen van je rijbewijs. Daarnaast word je wijs gemaakt dat je je inzet voor vrede en veiligheid. Veel militairen die daadwerkelijk op missie gaan en in gevechtssituaties belanden krijgen na afloop te maken met mentale klachten, zoals PTSS en trauma’s.
De regering is bovendien van plan met nieuwe wetgeving Defensie de mogelijkheid te geven arbeidsrechten opzij te schuiven, ook in vredestijd. Defensie kan dan bijvoorbeeld militairen en burgerpersoneel gedwongen overplaatsen of verplichten ‘s nachts te werken, toeslagen niet meer uitbetalen en veiligheidsnormen negeren.
Wie zijn jullie?
De Nieuwe Vredesbeweging is een samenwerking van ruim twintig organisaties die zich inzetten voor vrede en ontwapening. Meer informatie en waar we voor staan vind je hier.
Help mee en maak deze hashtags trending op social media
#Wordgeenkanonnenvoer
#Zwemnietindeoorlogsfuik
Brief voor docenten VO en MBO met betrekking tot enquête en de dienstplicht voor jongeren vanaf 17 jaar. Klik op het plaatje hierboven om de brief te openen en te delen.
Onderschrijf deze brief als docent
Brochure verzameld door het Vredesburo Eindhoven met informatie over de enquête en de dienstplicht voor jongeren vanaf 17 jaar.